Çin Tayvanın kumunu kesti, dünya tutuştu

Kum yoksa çip de yok..

Çin’in Tayvan’a kum ambargosu uygulaması tedarik zincirinde yeni tehlike çanlarının çalmasına neden oldu. Çünkü, üretim üssü Tayvan’ın çip üretmek için kuma, dünyanın ise çip tedariki için Tayvan’a ihtiyacı var. Dünyadaki üretimin yüzde 63’ünü tek başına karşılayan Tayvan’daki çip üretiminde olası bir aksaklık, tüketici elektroniğinden otomotive kadar birçok sektörde yaşanan krizi derinleştirebilir. Küresel ekonomide yeni bir hammadde sıkıntısı doğurabilir.

Çin ile Tayvan arasındaki gerilim ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan’a yaptığı ziyaret nedeniyle daha da arttı. Çin Ticaret Bakanlığı, Tayvan’a yönelik uyguladığı yaptırımlar arasına kum ihracatının yasaklanmasını da ekledi. Açıklamada, Tayvan’ın 3 Ağustos tarihinden itibaren Çin ana karasından ikinci bir emre kadar kum alımı yapamayacağı belirtildi. Gelişmeler sonrasında gözler yeniden çip (yarı iletken) üretimine çevrildi. Çünkü kum, içerdiği silisyum (yar iletken madde) nedeniyle çip üretiminin omurgasını oluşturuyor. Kıyıları taşlık arazilerden oluşan Tayvan, çip üretmek için ihtiyacı olan kumu Çin’den gemilerle getiriyor. Tayvan’ın kum alamaması ve çip üretimini aksatması ise tüm dünyayı yeniden büyük bir ‘çip krizi’ ile karşı karşıya bırakabilir. Cep telefonu, bilgisayar, tablet, elektrikli ev aletleri, otomobil gibi birçok ürünün üretimi aksayabilir.

YÜZDE 63’Ü TAYVAN’DAN

Çip üretiminin merkez üssü konumunda bulunan Tayvan, dünya üretiminin yüzde 63’ünü tek başına gerçekleştiriyor. TSMC, UMC, PSMC, VIS gibi dünyanın en büyük çip üreticilerinin fabrikası Tayvan’da bulunuyor. Apple, AMD, Nvidia, MediaTek gibi teknoloji devlerine çip sağlayan TSMC tek başına dünya çip pazarının yüzde 54’ünü temsil ediyor. Diğer bir Tayvanlı üretici UMC de dünya çip pazarından yüzde 7 pay alıyor. İşte bu büyüklükten dolayı, Tayvan’daki çip üretiminde meydana gelebilecek bir aksama dünya için tehdit oluşturuyor. TSMC’nin Başkanı Mark Liu, bu hafta verdiği bi röportajda, Tayvan’ın Çin tarafından işgal edilmesi durumunda çip üreticisinin fabrikasının küresel tedarik zincirlerine bağlı olduğu için çalışamayacağını, “Kimse TSMC’yi zorla kontrol edemez. Bir askeri güç veya işgal alırsanız, TSMC fabrikasını çalışmaz hale getirirsiniz” sözleriyle anlattı.

NEDEN ÖNEMLİ?

Dünya çip krizinin en büyük etkilerini pandemiden hemen sonra hissetmeye başladı. Salgın önlemleri, yangın ve doğal afetler gibi nedenlerle çip üreticilerinin üretiminde yaşanan aksamaların etkileri halen süren çip krizine neden oldu. Yaşanan krizden iletişim, veri hizmetleri, tüketici elektroniği (cep telefonu, bilgisayar, telefon vb.) otomotiv gibi birçok sektör etkilendi. En çok etkilenen sektörlerin başında gelen otomotiv sektöründe çip krizi nedeniyle 10 milyon adet araç üretilemedi. Yine cep telefonu, bilgisayar, ekran kartı gibi birçok ürünün tedarikinde aksamalar yaşandı. Tüketiciler aylarca sıra beklemek zorunda kaldı. Öte yandan, telekomünikasyon, iletişim ve endüstriyel alandaki yatırımlar da yavaşladı. Bu kapsamda uzmanlar, Çin-Tayvan gerginliği nedeniyle çip üretiminde yaşanacak olası bir aksamanın küresel tedarik zincirinde büyük bir kırılmaya yol açabileceği konusunda endişe ediyor.

NASIL ÜRETİLİYOR?

Çip üretiminde silisyum (iletkenliği yüksek madde) açısından zengin olan kum kullanılır. Çip, en temel ve basit anlatımıyla üzerine transistörlerin (devre elemanı) yerleştirildiği yarı iletken bir metaldir. Elektriği ne tam olarak iletir ne de yalıtır. Bu yüzden adına yarı iletken de denir. Çip üretiminde süreç dünyada bolca bulunan silisyum açısından zengin kumun eritilmesi ve kalıplanmasıyla başlar. Üretim esnasında su kullanımı da çok yoğundur. Kalıplamanın ardından ortaya çıkan ürünler dilimlenir ve ‘wafer’ denilen levhalar haline getirilir. Sonrasında bu levhalar elektronik devrenin yapacağı işe göre tasarlanır. Bilgisayar, telefon, tablet, kahve makinası, otomobil kısacası hayatımızı kolaylaştıran teknolojilerin bulunduğu her yerde yarı iletkenlere yani çiplere ihtiyaç vardır. Örneğin bir otomobilde 1.000 adedin üzerinde çip bulunuyor. Camların otomatik açılmasını sağlayan butonlardan, dijital göstergelere kadar birçok noktada çip kullanılıyor.

446 MİLYAR DOLAR YATIRIM HEDEFLENDİ

Ucuz iş gücünden dolayı çip ihtiyaçlarının büyük çoğunluğunu Tayvan’dan karşılayan ABD ve Avrupalı teknoloji şirketleri, pandeminin ardından yaşanan çip krizi nedeniyle yatırımlarını çeşitlendirmeye başladı. Endüstri birliği SEMI’ye göre, çip üreticileri yeni fabrikaların ve ek üretim hatlarının inşasına 2021-2023 döneminde 446 milyar Dolar yatırım yapmayı hedefliyor. 2021-2023 dönemindeki çip yatırımlarının 112 milyar dolarının ABD, 89 milyar dolarının Tayvan, 65 milyar dolarının G.Kore, 64 milyar dolarının Çin, 49 milyar dolarının Japonya ve 56 milyar dolarının Avrupa ile Ortadoğu ülkeleri merkezli olması öngörülüyor.