Başbakan Erdoğan’ın ‘Yetkileri kullanan bir Cumhurbaşkanı olacağım’ açıklaması tartışılırken, geçmiş cumhurbaşkanlarının, yetkilerini gerektiği zaman kullandığı ortaya çıktı. 

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Cumhurbaşkanı olursam, Anayasa’nın verdiği tüm yetkileri kullanırım” mesajının ardından, muhalif çevrelerden ‘Dikta geliyor’ sesleri yükselirken, mevcut 82 anayasası boyunca Cumhurbaşkanlığı yapmış olan dört sivil cumhurbaşkanın hepsinin, bu yetkilerin tümünü kullandıkları ortaya çıktı. Cumhurbaşkanı’nın yetki genişliğinden en şikayet eden isimlerden Ahmet Necdet Sezer bile, Cumhurbaşkanlığı döneminde, 104. maddenin sınırlandırılmasına karşı çıktı.

Başkan ve üye atamaları

Cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaştıkça, gözler adaylar üzerine çevrilirken, Başbakan Erdoğan’ın, “Olursam, protokol Cumhurbaşkanı değil, terleyen Cumhurbaşkanı olurum” şeklindeki sözleri, muhalefetin iddialarının aksine, temelini anayasadan alıyor. Cumhurbaşkanının temel yetki ve görevleri Anayasa’nın 104. maddesinde düzenleniyor. Buna göre Cumhurbaşkanının gerekli gördüğünde Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmek ya da Bakanlar Kurulu’nu, başkanlığı altında toplantıya çağırmak, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilmek, Genelkurmay Başkanı’nın atanmasından, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, YÖK, HSYK gibi kurumlara üye görevlendirilmesine kadar birçok yetkiye sahip. Cumhurbaşkanlarının Başkomutanlık yetkisi, af hakkı, MGK gündemini belirleme gibi hakları da bulunuyor.

Muhalefetin, Erdoğan’ın adaylığı ihtimaline dahi set çekmek amacıyla “Bu yetkileri kullanan bir Cumhurbaşkanı, diktatör olur” sesini yükseltmesine karşın, 82 Anayasası’nın mimarı Kenan Evren’den sonra bugüne kadar sırasıyla Cumhurbaşkanı koltuğuna oturan Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül de 104’üncü maddenin gerekli gördükleri tüm hak ve yetkilerini kullandılar. Türkiye Cumhuriyeti tarihi, 82 Anayasası’nın kendilerine verdiği yetkileri, genişçe kullanan Cumhurbaşkanı eylemleriyle dolu.

Bakanlar Kurulu’nu yönettiler

Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanlığı deneyimi, aktif cumhurbaşkanlığı için çok iyi bir örnek olarak yer aldı. Kendisini halk seçmediği halde, Özal son derece aktif bir cumhurbaşkanlığı yaptı. Körfez Savaşı gibi hem Türkiye hem de dünya açısından son derece önemli anlarda, döneminin Bakanlar Kurulu’na başkanlık ederek istediği kararları çıkartmıştı. 17 Ocak 1991 tarihinde başlayan savaş günü Özal sabah saat 10.00’da önce MGK’nın hemen ardından bakanlar kurulunu toplayarak ihtiyaç doğduğunda yabancı ülkelere TSK’ni yollama ve yurdumuzda yabancı silahlı kuvvetleri bulundurma kararını çıkarttırmış ve bu karar TBMM’de onaylanmıştı. Dönemin Başbakanı Yıldırım Akbulut, o döneme ilişkin anılarını anlatırken, “Rahmetli Özal, Körfez Savaşı esnasında bir Bakanlar Kurulu’na gelip başkanlık da yaptı. O zaman problem, asker gönderme yetkisini Meclis’ten mi alacağız, Meclis’e gitmeden bunu sürdürebilecek miyiz noktasındaydı. Rahmetli, ‘Hayır, bunu parlamentoya göstermemize lüzum yok, Bakanlar Kurulu bunu yapabilir’ diyordu” dedi. Özal, Paris Şartı gibi önemli metinlere de Başbakan yerine imza atmıştı.

Operasyon emri verebilir

Turgut Özal’ın çevresindekilere sık sık yetkilerinin darlığından şikayet ettiği iddia ediliyor. Özal’ın yanısıra, 2009’da dönemin Cumhurbaşkanı Demirel de bir kez Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmişti. 2007’de, dönemin Cumhurbaşkanı Sezer’in, Meclis’in tatile girmesi durumunda “Kuzey Irak’a operasyon emri” verebileceği bile kendi döneminde konuşulan bir olasılık arasındaydı. O dönemde yapılan açıklamalarda, “Meclis 4 Haziran’da kapanacak ve kapandıktan sonra, Anayasa’nın 92. maddesine göre Cumhurbaşkanı Sezer, başkomutan sıfatıyla Kuzey Irak’a operasyon emrini verebilir” değerlendirmesinde bulunulmuştu. Ancak gerçekleşmesine gerek kalmadı. Diğer yandan, Genelkurmay’ın geleneksel kış tatbikatına 2000’de Demirel, 2002’de de Sezer katılmıştı. Gül, 30 Ağustos 2013’te Köşk’te ilk defa ‘başkomutan’ sıfatıyla tebrikleri kabul etti. Ardından da Köşk’te yine Başkomutan sıfatıyla resepsiyon verdi.

Af yetkisini kullandılar

Ahmet Necdet Sezer, 190, Abdullah Gül, 30, Süleyman Demirel 100, Turgut Özal ise 21 mahkumu affetti. Af yetkisini en fazla kullanan Cumhurbaşkanı olarak tarihe geçen Sezer’in affettiği mahkumdan 40’ı DHKP-C, 6’sı PKK, 28’i TKP-ML TİKKO, 28’İ TİKB, 19’u Dev-Sol, 17’siMLKP, 15’i THKP-C, 3’ü TDP, 2’si TKİP, 2’si TEKP Leninist Gerillaları, 1’i DHP ve 1’i Dev-Yol üyesiydi. Gül’ün affettikleri arasında, 2008 Ağustosu’nda, ‘Kayıp Trilyon’ davasında “Sahtecilik” sebebiyle aldığı ev hapsi cezası alan SP lideri Necmettin Erbakan da bulunuyordu. Gül, Erbakan’ın cezasını, anayasada geçen ‘sürekli hastalık’ kapsamında affetti.