''Doğan'ın aslında söylediğinin ne anlama geldiğinin bilincinde olduğunu sanmıyorum.''
* Aleviliği İslamiyet'in dışına itmek art niyet değilse, bilgisizliktir
* Nüfus cüzdanına ''Alevi'' yazma isteği bir tepkidir, ama doğru değil
* Alevilik, İslamiyet'in Türkçe konuşmasıdır.
Araştırmacı yazar Cemal Şener, Alevilik İslamiyet'in farklı yorumudur diyor ''Aksini düşünmek art niyet değilse bilgisizliktir'' Türk Müslümanlığı kavramı denildiği zaman Aleviler'i ifadede yetersiz kalırız çünkü bu sadece 4 mezhebi kabul eder.
* Nüfus cüzdanına ''Alevi'' yazılması isteğini nasıl karşılıyorsunuz?
-O isteğin bugüne kadar yapılanların bir tepkisi olduğunu düşünüyorum. Aleviler'in kendilerini özgürce ifade edememelerine karşı gelişen bir tepki. Ama doğru değil.
* Neden?
-O zaman kalkıp Sünniler de yazsın, ''şafi'' diye de yazılsın. Türkiye'de İslamiyet'i kabul eden herkesi mezheplerine göre ayırmak lazım. Bu da birliğe yönelik olmaz, ayrılığa yönelik olur. Bu yüzden doğru bulmuyorum.
* Sizce eskisine oranla Alevi-Sünni ayrımcılığı hangi noktada?
-Uzunca yıllar aleviler kendilerini istedikleri gibi özgürce ifade edemediler. Günümüzde artık Aleviler rahatça konuşmak, kendilerini anlatmak ve ifade edilmek istiyorlar. Bugünkü talepler bu yüzden biraz ön plana çıkıyor. Düşünsenize Türkiye'de araştırmalara göre, aşağı yukarı 20 milyon kadar Alevi var. Hala okullarda Alevilik okutulmuyor, kitaplarda bile yok. Her alanda ayrımcılık sürüyor.
* Özellikle hangi alanlarda ayrımcılık var?
-Aleviler daha çocukken bunu yaşamaya başlıyor. Toplumda camiye gitmeyen kişi kötü algılanıyor. Tabii eskiye oranla bu durum biraz daha iyi. Yine de Alevi olduğu için işten atılan, terfisi yapılmayan devlet kademesinde asla yükselemeyen kişiler çoğunlukta. Özellikle polis ve asker camiasında.
* Son günlerde ''Alevilik İslamiyet'in bir parçası mıdır, değil midir?'' tartışmaları var. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
-Alevilik İslamiyet'in farklı bir yorumudur. İslamiyet'in Ali yandaşlığıdır. Hz. Muhammed'in ölümünden sonra hilafet meselesi gündeme gelmiştir. Hz. Ali'yi tutanlara tarihsel süreç içerisinde Aleviler dendi. Bir de Ali'ye karşı olanlar vardı. O gün onlar Hz. Muhammed'in hilafetini kendilerinin olması gerektiğini savunanlardı. Onlar Ebubekir, Osman ve Ömer kanadıydı. O nedenle Alevilik İslamiyet'in içerisindedir. Türkler'e gelince, Türkler'in İslam'la tanışması doğuşundan 300 yıl sonra oldu. İslam Türkistan'a Arap ordularının marifetiyle gitmiştir. Türkler İslamiyet'in Ali yandaşlığını tuttular.
* Türkmenler'den mi bahsediyoruz?
-Evet. Süreç içerisinde kendi geçmiş tarihleriyle birleştirerek yeni bir yorum getirdiler. Alevilik İslam içerisinde Türklerin Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli önderliğindeki bir yorumdur. Alevilik Türkler'in İslamiyet'i yorumlama tarzıdır. İslamiyet'in Türkçe konuşmasıdır. Şimdi kalkıp da Aleviliği İslamiyet'in dışına itmek eğer art niyet değilse büyük bilgisizliktir.
* Sizin bir cümleniz var. Diyorsunuz ki ''Türk Müslümanlığı kavramı Aleviler'i ifadede yetersiz kalır'' Bu ne demek peki?
-Türk müslümanlığı denilince içinde sadece sünnilik vardır. Yani Alevi İslam ya da Türk Aleviliği denilince bir sorun yoktur ama sadece ''müslümanım'' denildiği zaman sadece dört mezhebi kabul eder. Bunların içinde Alevilik yoktur. İşte o noktada yetersiz kalır diyorum. Diğer dinlerde de bunun örneklerine rastlayabiliyoruz. Örneğin dini yayan bir peygamber vardır, peygamberin vefatından sonra mezhepler ve tarikatlar türer. Bu mezhep ve tarikatlar o günün yorum tarzlarıdır. İslamiyet'in de başına gelmiştir bu durum. İşte bu anlamda Alevilik İslamiyet'in farklı bir yorumudur.
* Alevilik İslamiyet'in dışında derken bunu mu kastediyorlar yani?
- Şimdiye kadar Alevilik meşru görülmediği için, sünnilik ve şafilik resmi mezhepler olarak gözüktüğü için Aleviler böyle tepki veriyorlar. Bu sözü söyleyen Ali Doğan bile aslında söylediğinin o anlama geldiğinin bilincinde değil. ''Alevilik İslamiyet dışındadır derken acaba farklı bir Allah'ı, Peygamberi, kitabı mı olan bir dini kastediyorsunuz'' diye sorulduğunda ''Hayır'' diyeceğine eminim.
* Aleviler Müslümanlığın beş şartını yerine getirmiyor diye bir düşünce yaygın. Nedir gerçekten fark?
-Aleviler'in ibadeti biliyorsunuz Cem Töreni'dir. Dedenin önderliğinde kadın ve erkeğin birlikte olduğu bir törendir bu. Bağlama eşliğindeki töreni nefeslerle yaparlar. Sünnilikte ise ibadet camidedir. Ama Kuran'ı Kerim'de bu yoktur.
* Cami mi yoktur?
-Kuran'ı Kerim'de beş vakit namaz ya da camide ibadet yoktur. Beş vakit namaz ve cami İslamiyet'in sonraki dönemlerinde İslam'a özellikle Emeviler tarafından konulmuş özelliklerdir. Aleviler bu yüzden ibadetlerini kadın erkek Cem dergahlarında yaparlar. İbadet esnasında kadın erkek beraber oldukları için de diğer Müslümanlar tarafından yadırganırlar. Cami kadınlara yasaktır. İslamiyet kadın erkek herkesin dinidir ama kadınlar erkekler gibi camide ibadet yapamaz. Aleviler kadın erkek beraber semah dönerler. Caminin kadınlara yasak olduğu bir toplumda Cem evinde kadınla erkeğin birlikte bulunması yanlış yorumlara yol açmıştır. Biliyorsunuz, mum söndü gibi...
* Ya ana- bacı tanımama cümlesi?
-Tabii o da oradan. Yani kadınla erkeğin göz göze bakmasını zina sayan bir anlayış kadın ve erkeğin beraber ibadet yapmasını normal karşılayamaz. Bütün dinlerde bu ayrılık var aslında. Musevilikte kadın anlayışı çok farklı. Yine kadın anlayışı, Hıristiyanlıkta Protestan ve Katolik olarak çok farklı. Yani birileri çıkıp Protestanlığı ayrı din diye ilan etse çok da anormal sayılmaz. Alevilik de öyle. Alevilik İslamiyet'in en eşitlikçi, özgürlükçü ve bölüşümcü aydınlanmacı yorumudur.
* Alevilikteki en ilerici anlayış nedir sizce?
-''620 yıllarının Bedevi-Arap toplumu için konan kurallarla bugünkü dünya yönetilemez ve izah edilemez'' diyor Aleviler. Şimdi zaman zaman Sünniler ''Aleviler'e İslamiyet'in bütün kurallarına uymuyorsunuz'' diyor. Kim uyuyor ki? Sünniler miras meselesine uyuyorlar mı?
* Cem Evi Aleviler'in camisi midir?
-Eskiden ibadetler evlerde yapılırdı. Cem Evi yoktu. Alevi köylerine dedeler geldiği zaman büyükçe bir ev seçilirdi ve orada ibadet edilirdi. Kente göç nedeniyle evlerde bu sorun çözülemeyince işte ortaya Cem Evleri çıktı.
* İbadet esnasında ne yapılır? Örneğin dua edilir mi, hangi dilde edilir?
-Dede herkesin görebileceği bir yere oturur. Kadın ve erkek canlar mekanı doldururlar. Yan yana oturulur ve duaya başlanır. Dualar Türkçe'dir. Aleviler Türkçe ibadet yapar
* Peki Türk olmayan Aleviler? Örneğin Arnavutlar?
-Onlar bile ibadetlerini Türkçe yaparlar. Nefesler Türkçe okunur. Mesela Kerbela Olayı, Hz. Muhammed ve Hz. Ali'nin hayatıyla ilgili nefesler bağlama eşliğinde söylenir. Zaman zaman tek tek aşıkların söylediği nefesler olur. Bell bir aşamada kadın ve erkek canların birlikte döndükleri semah yaşanır. Ardından lokmalar dağıtılır, kurban kesilir ve dualarla tören kapatılır.
* Ne sıklıkta bir yapılır bu törenler?
-İlla beş vakit yapacaksınız diye bir şey yok. Genellikle Türkmenler üretimin az olduğu sonbahar ve kış aylarında yaparlar. Perşembe akşamları tercih edilir. Hz. Ali'nin inancına göre Kuran'ı Kerim'de bunun süresi, mekanı, sayısı yoktur. Alevi hayatının tümü ibadettir.
17 yıllık çalışma
Cemal Şener, araştırmacı, yazar Erzincan doğumlu. İlk orta ve liseyi Erzincan'da bitirmiş. ''O zamanlar büyüyünce avukat olmak isterdim'' diyor. ''Avukat olacak Aleviler'e yapılan yanlışları düzeltecektim''. Şener avukat olmamış ama İstanbul Üniversitesi'nde sosyal antropoloji okumuş. Daha sonra yine aynı üniversitenin İktisat Bölümü'nde yüksek lisans yapmış. Alevilik üzerine doktora çalışmasını sürdürürken YÖK nedeniyle Siyasal Bilgiler Fakültesi'ndeki görevinden ayrılmış. Yaklaşık 17 yılı aşkın bir süredir Alevilik üzerine çalışmalar yapan Şener'in bu konuda yazılmış bir çok kitabı var. Cemal Şener ile son günlerde tekrar gündeme oturan ''Alevilik İslamiyet'in bir parçası mıdır değil midir?'' tartışmasını konuştuk. Şener ''Alevilik İslamiyet'in farklı bir yorumudur, hatta en eşitlikçi, özgürlükçü, aydınlanmacı yorumudur'' diyor.
Laikliğin bekçisi Aleviler'dir
İslam coğrafyasında eğer laiklik kör ya da topal da olsa Türkiye'de yürüyorsa bunun arkasında Aleviler'in büyük payı vardır. Türkiye laik ve cumhuriyetle yönetilen tek ülke olmasını Alevilere borçludur. Örneğin Türkiye Avrupa Birliği'ne girmek istiyor. İslamiyetin Yahudilik ve Hıristiyanlık hakkındaki düşünceleri değişmeden girersek sahtekarlık yapmış oluruz. Çünkü iki tarafı da düşman gören bir yapıdan bahsediyoruz. Siz düşman gördüğünüz bir adamla aynı devleti kurabilir misiniz? Sahtekarlık yapılıyor bu konuda. Aleviliğin anlayışında ise gavur yoktur. Yani şu kötü bu cehennemlik diye bir ayrım yapılmaz. Aleviliğin terminolojisinde gavur-müslüman kategorisi yoktur. Hırıstiyanlıkta rönesans reform neyse İslamiyet'te de Alevilik odur. Alevi kendisine yönelik kötülük camiden geldiği için camiye karşıdır. Tarih boyunca camideki o tutuculuk Alevinin hayatına malolmuştur.
BALÇİÇER PAMİR / SABAH
Güncellenme Tarihi : 16.3.2016 23:01
