Güneşden 50 bin kat büyük kara halka görüntülendi

Hubble teleskobu karmaşık kara delikteki 'kayıp halkayı' keşfetti

Uzayda bulunan kara deliklerle ilgili bugüne kadar tanımlanamayan bazı özelliklerle ilgili yeni bir teori ortaya atıldı.

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı'nın (NASA) Hubble Uzay Teleskobu'ndan alınan son verilere göre, orta büyüklükteki kara deliklerin ne olduğuyla ilgili yapılabilecek en güçlü açıklamanın "bir yıldızın yoğunlaşan kalıntıları" ya da "nötron yıldızı" olduğu ifade ediliyor.

NASA'nın daha önce yaptığı çalışmalarda devasa kara delikler ya da küçük çaptaki kara delikler incelenirken, gözlem açısından karmaşık bir yapıya sahip olan "orta büyüklükteki kara deliklerle" ilgili bazı soru işaretleri bulunuyordu.

"The Astrophysical Journal Letters" dergisinde yayımlanan çalışmada Güneş’in 50 bin katı büyüklükteki bir kara deliğin izinin, 2006’dan bu yana sürüldüğü, gök bilimcileri ilk harekete geçiren şeyin, 3XMM J215022.4−055108 adı verilen güçlü X ışını parlaması olduğu belirtildi.

Daha önceden X ışını parlamasının sadece iki senaryoyla açıklanabileceğini dile getiren çalışma ekibinin lideri New Hampshire Üniversitesi öğretim görevlisi Daçın Lin (Dacheng Lin), bunları Samanyolu Galaksisi dışında bir yıldızı yutan orta kütleli bir kara delik ya da Samanyolu’nda soğuyan bir nötron yıldızı olarak sıraladı. Lin, "Orta büyüklükteki kara delikler, anlaması çok güç yapılar. Bu sebeple farklı ve alternatif açıklamaları dikkatli bir şekilde dikkate almamız gerekiyor. Hubble teleskobu sayesinde bunu yapmayı başardık." ifadelerini kullandı.

Bu noktada X ışınının tam yerinin tespiti için devreye giren Hubble Teleskobu, parlamanın, Samanyolu Galaksisi’nde uzak bir noktadan değil farklı bir galaksinin dış kısmında yoğun yıldız kümesinden kaynaklandığına dair güçlü kanıt ortaya koydu.

Galaksilerin dış kısmının, orta büyüklükte kara delikler keşfedilmesi beklenen bölge olduğuna işaret edilirken, Li, Hubble’ın elde ettiği veri doğrultusunda orta büyüklükte bir kara deliğin, ışının “en muhtemel açıklaması” olduğunu söyledi.

Güneş'ten 50 bin kat daha büyük

Kendisine çok yaklaşan bir yıldızı parçalamasının yol açtığı parlamayı inceleyen gök bilimciler, kara deliğin kütlesinin Güneş’in 50 bin katı olduğunu hesap etti.

Daha önceden defalarca incelenen dev kütleli kara deliklerin büyük galaksilerin merkezinde bulunduğu, yıldızlardan biraz daha büyük kütleye sahip küçük kara deliklerin ise büyük bir yıldızın sönmesi sonucu oluştuğu ifade ediliyordu.

Orta büyüklükteki kara deliklerse, bu yönde yapılan araştırmalarda "kayıp halka" olarak nitelendiriyordu.

NASA ve ESA'nın çalışmaları 1999'da başladı

NASA'nın Chandra X Ray Gözlemevi ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA), X-Ray Çoklu Aynalı Misyonu ile 1999 yılında başlattıkları çalışmalarla uzaydaki kara delik ve x ışınlarını inceliyordu.

Gök bilimcileri 2006 yılında saptadıkları x ışını parlamalarının, kara noktaları işaret edip etmediği konusunda emin olamamış, söz konusu verilerin Samanyolu'ndan mı yoksa başka bir galaksiden mi geldiğini belirleyememişti.