Türk bilimadamından ilginç Mesnevi araştırması
SELMA KARA
KAYSERİ (İHA) - ERÜ Veteriner Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Hakkı Nur, Mesnevi’de bulunan 24 hayvan metaforunu inceleyerek Mevlana’nın hayvan karakterleri üzerinden iyi, kötü ve ahlak kavramlarını ne şekilde açıkladığını ortaya koymaya çalıştığını söyledi. 2 yıl süren çalışmada 26 bin beyiti her bir karakter için tekrar tekrar gözden geçirdiklerini belirten Nur, Mevlana’nın Mesnevi’de filden ayıya, horozdan yılana kadar 24 farklı karakter üzerinden ahlak kavramını anlattığını ifade etti.
Veteriner hekim olarak Mesnevi’yi ilk kez 1983 yılında okuduğunu ve söz konusu karakterlerin o zamandan beri ilgisini çektiğini dile getiren Nur, “Veteriner hekim olarak çalışma alanım evcil hayvanlarda hayvan anatomisi, onların damarlarını sinirlerini bulmak, birbirleriyle benzerliklerini ya da farklılıklarını bulmak. Elbette ki bilimsel anlamda bir değerliliği vardır ama bunların insanın ahlaki öğretisine bir katkısı yoktur. Dolayısıyla iyi insan olmak, tabiatı, tarihi, çevreyi ve tanrıyı bilmek, onu tanımak, hayvanın damarlarındaki sinirlerinin seyrinde biraz zor görünür. Onun mantığını ve felsefesini yakalayabilmek için zenginleşmek gerekiyor. Bu nedenle insan kendisiyle ilgili hakikatleri hangi alanda olursa olsun, hangi meslek grubunda olursa olsun sormak zorunda kalıyor. Örneğin Hz. Peygamber Efendimizin dualarından bir tanesi böyledir: 'Yarabbi bana eşyanın hakikatini göster.’ Bakın görmek, dışarıdan algılamak farklı bir şey, eşyanın hakikatini bilmek farklı bir şeydir” diye konuştu.
Türklerin tarihte atların evcilleştirilmesindeki katkısının bilinmesine rağmen, Mesnevi’de at figürü üzerinde durulmadığını, daha çok binicinin anlatılmasının ilgi çekici olduğunu belirten Nur, bazı hayvan metaforları ile ilgili şunları söyledi:
“Mesela aslan metaforunu Allah'ın varlığına, birliğine delil, aynı zamanda onun gücünün ve kudretinin sembolü olarak gösteriyor ama aslan bunun yanında çalışkanlığı ifade ediyor. Çalışkanlık dendiği zaman insanın gecesini gündüzüne katmasının pek fazla öneminin olmadığını da vurguluyor. Bir başka hayvan da yılandır. 'Yılanın ne olduğunu anlatsam korkudan canınız çıkardı' diyor Mesnevi’de. Ve diyor ki, 'İlim, bilgi eğer akla vurulursa yılan olur' diyor. Koyun tevekkül sahibi teslim olmuş bir varlığı temsil ediyor. Eğer böyle olursan o zaman ölüm dahi seni mağlup edemez diyor. Çünkü insan hakikate teslim olduğunda onu hiçbir şey mağlup edemez. Mesnevi zaten teslimiyet üzerine kendini sunuyor.”
