Türkiye’de günlük koronavirüs vaka sayıları bir ay içerisinde rekor düzeyde arttı. Öyle ki 7 martta 11 bin olan vaka sayısı 55 bini aşmış durumda. Kontrolü güç bir noktaya doğru hızla gidiyoruz. Peki ne oldu da bugüne vardık? Vaka sayıları neden patladı? En önemli soru ise bu hızlı yükselişin düşüşü nasıl olacak? Tam kapanma ile mi? Amerika’da yaşayan dünyaca ünlü Türk bilim insanı - immünoloji profesörü Dr. Derya Unutmaz ile 7 soruda ‘üçüncü pik’in röntgenini çektik!

SORUN DIŞARIDA DEĞİL KAPALI ORTAMDA

Soru: Vaka sayılarının 1 ay gibi bir sürede böylesi hızlı artmasının altındaki problem nedir?

Cevap: Strateji iyi değildi. Durumun bu noktalara varacağını daha kapsamlı düşünmek lazımdı. Gerçi dünyada birçok ülke baştan büyük yanlışlar yaptı. Zira virüsü tanımıyorduk. Ama zaman içerisinde durumu kavrayıp ona göre önlemler alındı. Bu konuda Türkiye biraz geç kaldı.

Soru: Bu muazzam artışın en önemli nedenleri neler?

Cevap: Cevap virüsün nasıl yayıldığını anlayabilmekte gizli. Virüs dışarıda değil kapalı alanlarda yayıldı. Yani sorun dışarı çıkmakta değil tam tersine içeride olmakta. Özellikle restoranlar-kafeler gibi insanların maskelerini çıkarıp oturacakları kapalı alanlar çok büyük sorun. Aynı derece ev içi bulaş da korkunç boyutlara varmış durumda. Toplu taşıma araçlarındaki tedbirsizlikler, aşırı yolcu yükü de virüsün yayılımını kolaylaştırdı. Yine çalışma ortamlarının kalabalık olması etkili oldu. Birçok kişiye sokakta maskesiz gezdiği ya da bir an maskesini indirdiği için ceza kesildi fakat bilimsel olarak da kanıtlandı ki açık havada virüs bulaşma yükü neredeyse sıfır. Ceza yiyen kişi ne yaptı? Hırslandı. Kapalı bir alana girer girmez maskesini çıkarıp, attı. Bu durum yanlış bir baskı yaptı.

Soru: O zaman restoranların-kafelerin kapatılması doğru bir karardı, öyle mi?

Cevap: Evet, gerçekten çok önemliydi. İkinci dalganın nedeni buralardaki kalabalıklardı. Tabii diğer taraftan da esnaf yeterli ekonomik destek alamadığı için büyük bir sıkıntı içine girdi. Durum sarmal haline geldi. Ayrıca eğitim-öğretim meselesinde de çok dikkatli davranmak lazımdı. Çocuklar ağır hasta olmadı belki ama virüsü ailelerine taşıdılar. Okulların açık olması tabii önemli ama o zaman okul ortamının iyi havalandırılması, çocukların maske takıp takmadığının ve hijyeninin sıkı takibi şart!

MUTASYONLU VİRÜS ÇOK HIZLI YAYILIYOR

Soru: Peki, virüsün mutasyona uğramış olmasının sürece hiç mi etkisi yok?

Cevap: Olmaz olur mu? En önemli sorun bu varyant virüs. Çok daha bulaşıcı. 3 ay önce aldığınız tedbirler bugün anlamsız! Kapalı alanlarda çift maske takılmasını tavsiye etmiştim hatırlarsanız ki bu bile yetersiz kalabiliyor. Bunun örneğini İngiltere’de gördük. Tedbirlere rağmen bulaş hızı korkunç boyutlara ulaştı. O nedenle acilen bir şeyler yapılmalı. Yarın bile çok geç. Yoğun bakımlar dolmaya başladı. Kişisel ya da toplumsal anlamda alınmayan her önlemin bedeli maalesef çok büyük.

ÖNCE RİSKLİ GRUPLAR AŞILANMALI

Soru: Aşılama sürecini takip edebildiniz mi? ‘Hangi aşıyı olalım?’ sorusu da önemli.

Cevap: Aşılamada öncelikli gruplar ağır hastalığı ve ölüm riski olanlar olmalı. Elbette herkesin bir an önce aşılanması çok önemli ama ilk etapta ölümleri ve yoğun bakımlara yatışı engellemek lazım. Kronik hastalıkları olanlara, tansiyondan tutun diyabete kadar geniş bir yelpazede bağışıklık sorunları olanlara, belirli yaş gruplarına öncelik verilmeli. Maalesef aşılar şu an dünya genelinde yetersiz. Burada amaç salgını durdurmak değil risk gruplarını çok hızlı şekilde aşılayarak ölümleri durdurmak olmalı. Futbolcuların aşılanacağını duyunca çok şaşırdım. Tabii ki onların da aşı olmak herkes kadar hakkı ama öncelikliler mi? Tartışılır. Gençler... Ölüm riski, riskli gruplara oranla bin kat daha düşük. Ayrıca, hangi aşı olduğu değil aşı olmak önemli. Elbette, BioNTech aşısının olması bir fırsat. Koruyuculuğu daha yüksek. O nedenle ikinci doz aralığının açılmasını tavsiye ettim. BioNTech aşısı, ilk dozdan iki hafta sonra yüzde 80’e varan bir koruma sağlıyor, ağır hastalığı kesinlikle önlüyor. Elimizde 5 milyon doz varsa; 5 milyon kişiyi aşılayıp 2 ay sonra ikinci dozu yapmak daha çok hayat kurtarır. Bunun bilim kurulunca önerilmesi lazım ama maalesef bir adım göremiyoruz.

YENİ TEDBİRLER HEMEN UYGULANMALI

Soru: Tam kapanma bir çözüm olur mu?

Cevap: Bu konuda bir tavsiyede bulunamıyorum. Elbette işin en kolayı tam kapanmaya gitmek. Hem de hemen, 1 gün bile beklemeden ama bu ne kadar gerçekçi? Ekonomik ve sosyal sebeplerden ötürü pek olacak gibi değil... Tüm ülkeyi nasıl kapatacaksınız? Keşke en başından yapılabilseydi. O nedenle restoran, kafe, AVM’lerin -ekonomik destek sağlanması koşulu ile- şehirlerarası ulaşım ile okulların kontrollü ve kısmi kapanması iyi olur ve bunu hemen yapmak lazım. Daha fazla geç kalmadan.

AŞI SEFERBERLİĞİ BAŞLAMALI

Soru: Çocuklar ile gençlerde neden COVID-19 vakaları artıyor?

Cevap: Aslında orantısal olarak baktığımızda çocuklarda ve gençlerde yetişkinlere kıyasla daha fazla bir artış yok. Genel bir artış var ve buna paralel olarak çocuklarda da artış görülmekte. Varyantın yol açtığı enfeksiyonun çocuklarda daha ölümcül seyrettiğine dair ise bir kanıt yok. İnsanları korkutmamak lazım. Yalnız İngiliz mutasyonu çok hızlı bulaşıyor. ABD’de bulaşma oranı yüzde 80. Virüsler arasında rekabet var adeta. İyi haber, aşılar etkili. Kendi deneylerimiz de var. Keşke daha hızlı yapabilsek şu aşıları. Aşı seferberliği yapılması lazım. Ne var ne yok bırakıp, günde 1 milyon doz aşılamaya ulaşmak lazım ki yaza kadar bu işten kurtulalım.

Fulya Soybaş/HÜRRİYET