1967'DEN 2008'E KAÇ ŞİRKET KALDI?

Aradan geçen 42 yıllık sürede yalnızca 17 şirket ayakta kalabildi. İşte 1967'nin o listesi:

İstanbul Sanayi Odası, 500 büyük şirket listesini açıkladı. Liste başı son 4 yıldır olduğu gibi yine TÜRAŞ oldu. Peki ilk listenin açıklandığı 1967'den bu yana neler yaşandı?, ilk listeden son listeye kaç şirket ayakta kalabildi?

Ekotrent Türkiye'nin sanayi yolculuğunda nelerin yaşandığını izledi. İstanbul Sanayi Odası 1952'de kurulur. İSO'nun kurulduğu 1952'den yalnızca 3 yıl sonra Amerikan Fortune Dergisi 1955'den itibaren en büyük şirketler listesini açıklamaya başlar.

Fortune dergisi, Amerika'nın en büyük 500 sanayici firmasını, 50 ticarî bankasını, 50 sigorta şirketini, 50 ticarî firmasını, 50 nakliyat firmasını, 50 hizmetler firmasını ve 1957 den beri de Amerika haricindeki en büyük 200 sanayi firmasını tesbit edip durumlarını tüm dünya ile paylaşır. Kuşkusuz Fortune'nin açıklamaya başladığı şirketler listesi tüm dünyada ilgi uyandırır va başta iş alemi sanayi kesimi o yıl açıklanacak listeyi bekler.

İstanbul Ticaret Odası'ndan aldığı borç para ile (2000 lira) kurulan İSO da giderek etkinlik kurmaya başlar. 20. YY'ın ortası Türkiye'sinde, iğneden ipliğe hemen herşeye ihtiyaç vardır. İSO, kısa sürede sanayi erbabı arasında saygın bir konum gelir ve Fortune Amerika'nın bir gelenek haline getirdiği en büyük sanayi kuruluşları listesini İSO da açıklamaya başlar.

İSO ilk listeyi açıkladığında yıl 1968... Dönemin İSO Başkanı merhum Fazıl Zobu, büyük bir heyecan ve gururla o günün Türkiye'sinin en büyük sanayi kuruluşlarını açıklar. İSO'nun ilk açıkladığı listeye geçmeden önce dönemin İSO Başkanı Fazıl Zobu'nun İSO kayıtlarına geçirdiği sözlerine göz atalım:

İSO BAŞKANI'NIN MESAJI

Dönemin İSO Başkanı Fazıl Zobu, ilk İSO 100 Listesini yayınladıklarında aşağıda yer alan sunuş yazısını kaleme alır:

"Her geçen gün yeni gelişmelerle, iktisadî konular daha kompleks bir hale gelmekte, trendlerin süratle de-ğerlendirilip alâkalılarca icap eden kararların ayni sür'atle alınması şart olmaktadır.

Sokakdaki adamdan Devletin en yetkilisine kadar herkesin derece derece bir payının bulunacağı bu değerlendirme ve karar almada durum hakkında yeterli bilgiye sahip olmanın ehemmiyeti açıktır, îş alemindeki büyük gelişme, kamu oyuna intikal eden (yeterli bilgi) çerçevesini genişlemeye zorlamakta ve düne kadar (iş sırri) olarak gizli tutulan malûmatın bugün açıklanmasında mahzur değil hatta lüzum ve faide görülmektedir.

Sanayii ve bilhassa sermaye piyasası en gelişmiş memleket olan Amerika Birleşik Devletleri bu yolda çok ileri adımlar atmış bulunmaktadır. Amerika'da iş âleminin, kanunla açıklanması mecbur kılınan bilginin de ötesindeki malûmatı, kamu oyuna intikâl ettirdiği görülmektedir. Avrupa henüz bu açıklığa kavuşmamış, firma idarecileri eski alışkanlıklarından kurtulamamışlardır. Avrupa Ekonomik Topluluğu Komisyonu, bu konuya eğilmiş ve gerek Avrupada sür'atle gelişen (merger) ler ve gerekse Amerikan rekabeti sebebiyle rakkamlann açıklanması lüzumu üze rinde üye devletleri tazyik etmeye başlamıştır.

Sanayiimize öncü sektör vazifesi verildiği ve sermaye piyasasının bu kadar çok lâfının edildiği bu devrede Türk iş âleminin de daha açıklığa kavuşması ' zumuna katiyetle inandığımız için bu yolda başlangıç olsa bir adım atmayı İstanbul Sanayi Odası olarak bilip, Odamıza kayıtlı firmalardan cirolarına göre gelen yüz adedini tespit ederek kamu oyuna arzetmiş bulunuyoruz.

Kuruluş kanunumuzun Odalara tanıdığı yetkiler ve İstanbul Sanayi Odasının faaliyet sahası ile sınırlı oluşumu arzu ettiğimiz genişlikte bir etüt yapmamıza maalesef imkân vermedi. Yan (alt) sayfadaki tablonun tetkikinden de görüleceği bu firmalardan bir kısmı cirolarının açıklanmasına müsaade etmedikleri için o sıralar boş bırakılmıştır.

Dileğimiz bu listenin bir başlangıç olarak benimsenip önümüzdeki senelerde, memleket ölçüsünde ve Devlet îk- tisadî Teşebbüslerini de kapsayan, içinde boş sıraların bulunmadığı tablolara kavuşmaktadır."

Evet dönemin İSO Başkanı Fazıl Zobu'nun de dikkatini çektiği gibi ilk açıklanan listede 100 firmadan 30'u adının açıklanmasını istememiş. Ki bu oran toplamın üçte birini aşmakta. Önceki gün açıklanan İSO 500 2008 Raporunda da 500 firma arasında 17'sinin adının açıklanmasını istemediğini hatırlatmakta yarar var. Yine dönemin İSO Başkanının dikkat çektiği gibi ilk listede kamu kuruluşları yoktur. Sadece 100 özel firma listeye sahil edilir onlardan da 30'u adının açıklanmasını istemez.