"AKP, KÜRTLERE ÖZAL GİBİ HAMİLİK YAPMALI..."

AKP, Kürtlere Özal gibi hamilik yapmalı

Türkiye uzmanı Barkey, Irak'ta durumun iç savaşa doğru gittiğini, iç savaş çıkarsa Kürtlerin 'mecburen devlet kuracaklarını' belirtiyor. Barkey, "Türkiye ABD'ye yardım etmeli" diyor

<ı>SOHBET ODASI
DERYA SAZAK


<ı>DERYA SAZAK: AKP'nin kuruluş ve iktidara geliş sürecini Washington'dan izleyen bir akademisyen olarak, Başbakan Erdoğan'ın son ABD ziyaretini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bush yönetiminin Irak ve Suriye politikası ve Türkiye'deki 'anti-Amerikancı' dalga nedeniyle gerilen ilişkiler ne ölçüde onarıldı? Beyaz Saray'ın Erdoğan'a bakışı değişiyor mu?
PROF. HENRI J. BARKEY: Başbakan'ın ABD gezisi önemliydi, çünkü son aylarda Türk-Amerikan ilişkileri üzerinde toplanan bulutların dağıtılması gerekiyordu. Erdoğan'ın hedefi, krize yol açabilecek rahatsızlıkların en üst düzeyde Başkan Bush ile görüşülerek aşılmasıydı. Bence gezi bu açıdan amacına ulaştı. Bush ve Cheney ile yapılan görüşmelerde sorunlar masaya yatırıldı.
Türkiye-ABD ilişkilerinin doruk noktası, Clinton'ın son dönemiydi.
Bush ve Erdoğan'ın 8 Haziran'da verdikleri 'stratejik işbirliği' mesajları iki ülkenin Irak, Suriye konusunda ortak çalışmalarını gerektiriyor.
Beyaz Saray görüşmesinin sonucu bu ortamın yaratılması olmuştur. Bundan sonraki adımlar iki tarafa kalıyor. Türkiye'nin de ABD'den bazı beklentileri var.

İç savaşa doğru gidiyor
<ı>En başta PKK...
Bence PKK'dan daha önemli olan, Kuzey Irak'taki Kürt meselesidir. Irak'ın geleceği temel konu. İki tarafın da konuşamadığı mesele orası. Türkiye, Kürt devletinden korkuyor! Başbuğ, Özkök, Genelkurmay ve Türk politikacıların kırmızı çizgisi, Kuzey Irak'taki gelişmeler.
Irak'ın nereye gideceğini bilmiyoruz. Her gün onlarca insan ölüyor ve bu yavaş yavaş, iç savaşa doğru gidiyor. ABD bunu durdurabilecek mi?

ABD politika üretemiyor
<ı>Kerkük'te bombalı saldırılar oluyor.
İç savaşı önlemek için yapılabilecek çok şey var. Türkiye'nin de bu konuda yapacağı şeyler olabilir. ABD, Irak'taki zorlukları telaffuz edemiyor. Bush'un ya da Condoleezza Rice'ın, 'Başarısız olabiliriz' demeleri beklenmemeli.
Irak'ta direniş kırılamıyor.Sokaktaki insan tedirgin, sadece askerler ya da polis gücü hedef değil, kahveye gidiyorsunuz orası bombalanıyor. Can güvenliği yok.

<ı>ABD çekilmeyi göze alabilir mi? Kongre'den karar tasarısı çıkarmaya çalışan Temsilciler Meclisi üyeleri var.
ABD şu anda çekilemez. Değişik stratejiler üretmeli. Politika üretemiyor Amerika. Yaptığı tek şey, tedhiş hareketlerini askeri açıdan durdurmak. Ben demiyorum ki, Zarkavi'yi masaya çağıralım, ama farklı politikalara ihtiyaç var.
Türkiye'nin önemi o noktada olacak. ABD, Irak'taki direnişi kıramıyor, Türkiye kuzeydeki Kürt Devleti'nden ürküyor. Oysa iki taraf da Irak'ın geleceğini demokratik, istikrarlı bir refah devletinde görüyor.
ABD başarısız olursa ne olacak? Bunu kimse bilmiyor. Başkan Bush, Erdoğan'a, 'İşler kötüye giderse ne yapacağız?' diyemez. Ama bu Türkiye - ABD arasında gözden uzak konuşulmalı.

'Özal dönemine dönüş'
<ı>Türkiye, ABD'nin Irak politikasına nasıl katkıda bulunacak?
Politika üreterek... Askeri müdahale büyük sorun çıkarır. AKP hükümeti fark getiremedi, Özal dönemi politikalarına dönüş bir yöntem olabilir. Türkiye, siyasi, askeri ve bürokratik bakış açısında, Irak'taki Kürtlere hamilik yapacak şekilde esneklik gösterebilir.

<ı>Kuzey Irak'ta bu isteniyor mu? Barzani'nin açıklamalarını unutuyorsunuz.
Iraklı Kürtlerde şu anda genel bir güvensizlik var... Barzani şu anda tepkili ama değişebilir, Talabani farklı bakıyor.
Irak'ta iç savaş çıkarsa Kürtler ne yapacak? Mecburen kendi devletlerini kurmak zorunda kalacaklar...

Kürtlerin tek çaresi
Güneydeki Şiiler Irak'ın bütününü kontrol etmek istiyorlar. Dolayısıyla Kürtlerin tek çaresi, kendi devletlerini kurup ABD'ye sığınmak olacak. Türkiye, Irak'ta Kürt Devleti oluşumuna karşı çıksa bile Kürtlerin varlığını tanımalı.
Iraklı Kürtlere hamilik politikası, Irak yönetimini de ABD'yi de rahatlatır. Bush yönetimi, Irak'ta başarısız olup da, Kürtler katledilirse düşeceği durumdan korkuyor. ABD kaç kere Kürtleri hançerledi.

<ı>TBMM, 1 Mart tezkeresini reddetmeseydi, başka bir Irak mümkün müydü?
Kuzey cephesi açılsaydı, Amerikan 4. Tümeni Türkiye üstünden girecekti. Güneyden giren birlikler askeri silah depolarını imha edemedi. Bugün eylemlerde bulunan C 4'ler Saddam'ın gizlediği bombalar.
1 Mart'ta Meclis'ten çıkan en iyi sonuçtur. ABD hükümeti, Erdoğan'ın tezkereyi geçirmek istediğini anladı, nitekim 1 Mart'tan sonra ilişkiler hemen bozulmadı. Herkes bunun bir hata olduğunu gördü.

Ankara denkleme girmeli
<ı>The Washington Post, bu hafta ilk kez K. Irak'ta Türkmen ve Arap politikacıların tutuklandığına ilişkin raporları manşet yaptı. Bu tür yayınlar Kürtlere uyarı mı?
Kuzeyde fazla ABD askeri yok. PKK'ya müdahale sorunu da ondan çıkıyor.
Ancak Iraklılar da yabancı güç istememekte haklı. Irak'ın komşuları asker yollamamalı. ABD'nin Irak'ta yeni stratejiye ihtiyacı var. Bir çözülme var. Bu denkleme Ankara'yı da katması lazım.

ABD korkunç zorda

"Öcalan'ı verdik, daha ne yapalım?" diyen Barkey'e göre, Türkiye'nin, Irak'ta büyük kayıplar veren ABD'ye PKK konusunda anlayış göstermesi gerek


<ı>Suriye konusunda ne olacak? Başbakan Erdoğan, Beyaz Saray'a, Esad'ı 'ikna' önerisiyle gitti, Başkan Bush'un ise ' Ne Amerika, ne dünya sizinle aynı şeyi düşünüyor' sözleri medyaya yansıdı.
ABD yönetimi Irak direnişinin ardında Suriye'yi görüyor ve ağır bir 'izolasyon' öngörüyor.
İşte bu noktada stratejik ilişkinin tanımlanması gerekiyor. ABD'nin stratejik ilişkisi olan birkaç devlet var, Kanada, İsrail, Avustralya... Almanya bile değil artık.

Güvensizlik ifadesi
Muazzam bir güven, sürekli istihbarat akışı, değerlerin çatışmaması gibi faktörler stratejik ilişkiyi tanımlıyor.
Gördüğüm kadarıyla bu güven, Türkiye ile ABD arasında yok. ABD, Ecevit işbaşındayken 1999'da Öcalan'ı Türkiye'ye altın tepside teslim ediyor.
Bugün Ecevit ne diyor? 'Acaba, Amerika niye veriyor?!' Bunlar güvensizlik ifadesi.
Türk kamuoyunun önemli kesimi ABD'nin Kuzey Irak'ta Kürt devleti kurmak, Türkiye'yi bölmek istediğine inanıyor. ABD bunu niye istesin? PKK'ya en sert tutumu Amerika gösterdi... Öcalan'ı verdik, daha ne yapalım?

Askeri nereden bulalım?
Türkiye ABD'nin müttefiki. Amerika Irak'a girdi. Şu anda ABD'nin durumunu görüyorsunuz. Korkunç zorda.

<ı>Kongre'de, Bush yönetimine 'Irak'tan geri dönüş' baskısı yapılıyor.
Türkiye bu ortamda bile ABD'ye, 'Dostluğunu kanıtlamak için Kandil Dağı'na çıkmalısın' diyor.
Amerikalı bir generale bunu söylediğiniz zaman 'Nereden bulacağız bu askeri?' diyorlar. Irak'ta her gün kayıp veriyorlar. Türkiye'nin anlayış göstermesi gerek.

Suriye rejimine sempati, tuhaf

<ı>Suriye Türkiye'nin önceliği değil.
Başbakan ve Türkiye'de bazı ileri gelenlerde Esad rejiminin reformcu olduğu kanaati var. Sadece ABD değil AB'ye de bakarsanız Suriye rejimine kimse inanmıyor. Türkiye'nin Esad'a desteği biraz tuhaf. Hele Erdoğan hükümeti gibi demokrasiden bahseden bir iktidarın sempatisini anlamak güç. Hafız Esad öldükten sonra Suriye Parlamentosu 45 dakikada anayasayı değiştirip Başar Esad için cumhurbaşkanı seçilme yaşını 34'e indirdiler. Böyle şeyler 'muz cumhuriyeti'nde olur.

Suriye kim, Türkiye kim?

<ı>Erdoğan'ınki, Ecevit'in, ABD'ye son ziyaretinde Bush'a 'Saddam'ı ikna ederim' demesi gibi bir şey ama Bush böyle şeyleri duymak istemiyor anlaşılan...
- Erdoğan, İslamdan gelen bir duyarlılıkla "Aman Suriye'ye saldırmasınlar" diye düşünüyor olabilir. Erdoğan'ınki İslam refleksi... Suriye, Apo'yu korurken ABD terörist listesine aldı, Türkiye'ye teslim edilmesini sağladı. ABD, bugün Ankara'nın Suriye politikasını bu açıdan anlamıyor. Suriye kim, Türkiye kim? Sen Türkiye'sin!

<ı>AKP'den ne bekleniyor?
- AKP, Suriye'ye tepki gösterirse, bu tepki Türk askeri tarafından da desteklenirse Esad rejimi üzerindeki baskı artar.

'Çuval'da Türk askeri oyuna geldi

<ı>Kuzey Irak'ın geleceği, Kerkük, Türkmen azınlık konusundaki kuşkular, güven krizi yarattı. Çuval olayı, kırılma noktasıydı.
- Talabani, Brüksel statüsü öneriyor. Büyükelçi Osman Korutürk'ün etkisiyle daha gerçekçi çizgi izleniyor. Çuval meselesinde Türkmen Cephesi'nin büyük hatası oldu, Türk askeri oyuna getirildi. General Karabay terfi ettirilmedi. Anlaşılan, Genelkurmay'ın da onaylamadığı bir şey oldu.

<ı>Genelkurmay İkinci Başkanı İlker Başbuğ ile ABD'li meslektaşı Peter Pace arasındaki ilişki, Pentagon - TSK arasında bu olayın izlerinin geride kaldığının işareti.
- Bazıları açısından aşılamadı, CHP'li Onur Öymen, çuval giydirenle stratejik ilişki olmaz dedi. Oysa artık unutmak lazım. Irak Türkmen Cephesi, Türk askerini oraya niye çağırdı?

Erdoğan'ın uçakta söylediği hatalı

<ı>ABD yönetimi, AKP iktidarını 'ılımlı İslam'a dayalı demokratik, modern, AB yolunda ilerleyen 'rol modeli' olarak destekliyordu.
Irak ve Suriye politikasındaki ters düşmeler, Beyaz Saray'ın bakış açısında bir değişiklik yarattı mı? En iyi nokta, 1 Mart tezkeresi öncesinde yaşandı, oradan bir düşme var mı?
- Şüphesiz bir hayal kırıklığı var. Başbakan, ABD'ye gelirken uçaktaki gazetecilere, "Biz Esad'la konuştuktan sonra Suriye Lübnan'dan asker çekti" dedi. Orada Başbakan büyük hata yaptı. Lübnan'dan asker çekme, ABD ve Fransa'nın Irak'ta ters düşmelerine karşın Suriye meselesinde anlaşmaları sonucu BM kararıyla oldu.

'Ata'nın evinde' türban sorun olur

<ı>Çankaya tartışması Washington'da nasıl yorumlanıyor, eşi türbanlı Cumhurbaşkanı Türkiye'nin AB üyeliği sürecinde rejimin laik niteliği ve Batı'ya verilecek mesajlar açısından sorun yaratabilir mi?
- ABD açısından önemli olan, Türkiye'nin gelecek 10 yılda AB yolunda ilerlemesi ve demokrasisini güçlendirmesidir. Demokratik reformlar sürdükçe, köktenci ideolojiler, marjinal akımlar zayıflayacaktır.
Kişisel olarak öyle düşünmesem de cumhurbaşkanlığı tartışmasında bir tespit olarak şunu söyleyebilirim: Çankaya Atatürk'ün evi, eşi türbanlı bir cumhurbaşkanı adayı rejim sıkıntısı çıkarabilir.


Henri J. Barkey kimdir?


ABD'de Türkiye uzmanı olan Prof. Henri J. Barkey, Lehigh Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı. Clinton döneminde 1998-2000 yıllarında Dışişleri Bakanlığı Siyaset Planlama Dairesi'nde çalıştı. Türk- ABD ilişkileri, Kuzey Irak ve Kürtler konusunda çeşitli araştırmaları ve makaleleri bulunuyor. Graham Fuller ve eski ABD Büyükelçisi Morton Abromowitz ile birlikte derlediği kitapları var.

(MİLLİYET)