BİLGİN ŞAŞMAZ
ANKARA - Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun (TMSF), İmar Bankası'na el konulması öncesindeki ve sonrasındaki gelişmeleri ortak olarak dile getirdikleri raporunda, bankanın bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme yetkisinin kaldırılması sonrasında karşılaşılan tabloya yer verildi.
Raporda, 26 Haziran 2003 tarihinde, Banka Yönetim Kurulu üyelerinden, Yönetim Kurulu Başkanı ve üyesi Kemal Uzan'ın, Yönetim Kurulu Başkanvekili ve üyesi Yavuz Uzan, Yönetim Kurulu üyeleri Yaşar Avni Güral ile Birol Çilingir ve Genel Müdür ve Yönetim kurulu üyesi Hilmi Başaran'la Gürol Demirkol ve Erol Hürbaş'ın istifa ettikleri hatırlatılarak, Kurulun 02 Temmuz 2003 tarihli kararı ile istifa eden yöneticilerin yerine atamalar yaptığı belirtildi. Bankaya ayrıca, Fon tarafından 03 Temmuz 2003 tarihinde yönetim kurulu üyeleri ve denetçi atandığı dile getirildi. Rapor şöyle devam etti:
''Banka yönetim ve denetiminin fona devredilmesinden sonra bilgisine başvurulmak istenen Genel Müdürlük yetkilileri Genel Müdür Yardımcısı Tacettin Pak, hariç (Söz konusu şahıs da 04 Temmuz 2003 tarihinde istifa etmiştir), Teftiş Kurulu Başkanı, İç Kontrol Müdürü, 6 adet birim müdür ve yardımcısı ile Hukuk Birimi'ndeki avukatların tamamı 03 Temmuz 2003 tarihi itibariyle istifa etmiştir. 03 Temmuz 2003 itibariyle istifa eden üst düzey yönetici adedi 10, bu tarih itibariyle ayrılan toplam personel sayısı 42 olmuştur. Bankanın 04 Temmuz 2003 tarihi itibariyle bin 520 personeli mevcuttur. Bankadan istifa eden personel sayısı 30 Eylül 2003 tarihi itibariyle 169 kişiye ulaşmıştır.Banka personelinin profiline bakıldığında; sadece kendilerine söyleneni yapan, banka hakkında hiçbir bilgiye ulaşmasına imkan verilmeyerek sorgulama yapmayan, sadece kendisine verilen sınırlı işlerle ilgili bilgisi olan ve mevduat bankacılığı ve özellikle mudi para yatırma ve çekme dışında bankacılık işlemleri konusunda yetiştirilmemiş personelden oluştuğu, bir kısmının, bankada kullanılan geri ve yetersiz teknoloji dolayısıyla bilgisayar ve ofis uygulamaları kullanımı konusunda eksikleri olduğu görülmüştür.
3-4 Temmuz 2003 tarihleri arasında topluca istifa ederek ve yedlerindeki kıymetli evrak, bilgi ve belgeleri devretmeden ayrılan ve Bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşüren yetkili ve diğer personelden oluşan 118 kişi hakkında Kanununun 17. maddesi ve TCK'nın ilgili maddeleri uyarınca Banka yönetimi tarafından 09 Temmuz 2003 tarihinde Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmuştur.
4 Temmuz 2003 tarihi itibari ile Bankanın 169 şubesi ve 2 change ofisi bulunmaktadır. Bu şubelerin 65 adedi İstanbul'da, kalan 104 adedi ise Anadolu'da bulunmakta olup, ülke genelinde yaygın bir yapılanma olduğu gözlenmektedir.''
BANKANIN FONA İNTİKALİNDEN SONRA YAPILAN TESPİTLER VE İŞLEMLER
Raporda, bankanın yönetim ve denetiminin fona intikalinden sonra yapılan tespitler ve işlemler; ''Bankada Tespit Edilen Genel Kayıt Sistemi ve Muhasebe Uygulamaları'', ''Bankanın Muhasebe ve Kayıt Sisteminin Genel İşleyişi'', ''Bankaca Gerçekleştirilen Temel İşlemler'', ''Genel Olarak Şubelerin Hesap ve Kayıt Düzeni'', ''Şubelerde Gerçekleştirilen Temel Bankacılık İşlemleri'', ''Mevduat Kabulüne İlişkin İşlemler'', ''Hazine Bonosu İşlemleri, Off Shore Havale İşlemleri, Şube Bilgi-İşlem Sistemlerinden Gün Sonu, Ay Sonu ve Yıl sonunda Alınabilen Raporlar'', ''Banka'nın Gerçek Varlık ve Yükümlülüklerini Gizlemeye Yönelik Olarak Gerçekleştirilen İşlemler'', ''Banka'nın Şube, Genel Müdürlük ve Bilgi İşlem Otomasyonu Birimlerinin Organizasyonel Yapılanması'', ''Hazine Bonosu Alım-Satım İşlemleri Üzerinde Yapılan Oynamalar'' ve ''Kayıtlara yapılan Müdahalelerin Gizlenmesi İçin Gerçekleştirilen İşlemler'' başlıklarıyla anlatıldı.
BANKADA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEVZUATA AYKIRI VE USULSÜZ İŞLEMLER
Raporda bankada gerçekleştirilen mevzuata aykırı ve usulsüz işlemler şöyle özetlendi:
''Bankanın bankacılık işlemleri yapma ve mevduat toplama izninin kaldırılmasından sonra BDDK'ya intikal eden bilgi ve belgeler ile Banka nezdinde yapılan denetim ve incelemeler sonucunda yapılan tespitler çerçevesinde; Banka sahip ve eski yöneticilerinin gerçek mevduat rakamlarını kamu otoritesinden gizledikleri ve fiili mevduat ile resmi kayıtlara yansıtılan mevduat arasındaki farkı zimmetlerine geçirdikleri, izinsiz ve açığa Devlet İç Borçlanma Senedi satışı gerçekleştirdikleri, kamu otoritesine yanıltıcı bilgi verdikleri, işlemleri kayıt dışı bıraktıkları, vergi kaçırmaya yönelik işlemlere başvurdukları, Banka müşterileri ile kamunun zararına fiil ve eylemler gerçekleştirdikleri anlaşılmıştır. Bütün bu fiil ve eylemlerin, BDDK'nın talimatlarına aykırı olarak, süreklilik arzeden ve organize bir şekilde gerçekleştirilmiş olması, Banka sahip ve eski yöneticilerinin kasıtlı, planlı ve örgütlü bir şekilde hareket ettiklerini göstermektedir.
Bankalar Yeminli Murakıpları tarafından yapılan incelemelerde; Bankanın Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde kurulu bulunan İmar Off Shore Ltd. nezdinde açılmış olarak gösterilen bir kısım Türk parası ve yabancı paralı mevduat hesaplarının; gerek 03 Temmuz 2003 tarihi öncesi, gerekse bu tarih sonrası dönemlerde Banka mevduatı haline ve dolayısıyla sigorta kapsamına dahil mevduata dönüştürüldüğü, Banka mudilerine ait hesap bakiyesi ve hareketlerinin gizlenmesi ve Bankanın gerçek borç ve taahhütlerinin olması gerekenin çok altında gösterilmesi ve bunun için Banka Genel Müdürlüğü menşeli kayıt ve operasyon düzeni oluşturulması, bu kayıt ve raporlama düzenine dayalı olarak; Kaynakta tevkifata dayalı vergi yükümlülüğünün eksik yerine getirildiği, TCMB nezdinde tutulan zorunlu karşılıkların eksik tesis edildiği, sigortaya tabi mevduat üzerinden Fona yatırılması zorunlu olan primlerin eksik yatırıldığı, mevduat gider reeskontlarının eksik hesaplandığı, Banka aktif hesaplarının bakiyesi ve hareketlerinin gizlenmesi ve Bankanın gerçek mevcut ve alacaklarının olması gerekenin çok altında gösterilmesi ve buna dayalı olarak Banka paralarının kullanım yerlerinin gizlenmesi, Bankanın tüzel kişiliğine ait gelirlerin düşük gösterilmesi, Banka merkezinden kaynaklı olarak bu amaca matuf hesap ve kayıt düzeni oluşturulduğu, yeterli Devlet İç Borae Muhasebe Uygulamaları'', ''Bankaçlanma Senedi olmadığı halde, açığa satış yapıldığı, tespit edilmiş ve bu hususların; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359. maddesinin (b) fıkrası kapsamında de derlendirilecek eylemler olduğu, 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanunun 2/5. maddesi ve 2-b) maddesinde ifade bulan eylemlere ili kin ciddi emareler ve tespitlerin mevcut olduğu, Banka eski yönetim kurulu üyeleri ve bir kısım yöneticilerinin bu eylemlerin planlayıcısı ve uygulayıcısı olmaları ve Uzan Grubuna dahil Banka ile irtibatlı ve/veya irtibatsız bir çok irketin bu eylemlerin içinde olması nedeniyle 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanunun 9. maddesinde belirtilen tedbirlerin uygulanması için adli makamlar nezdinde girişimde bulunulmasını teminen Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kuruluna ihbarda bulunulması ve acil önlem alınması gerektiği belirtilmiştir.
Muhtelif tarihlerde BDDK tarafından Bankalar Kanununun 14. maddesi kapsamında Bankaya, İmar Off-Shore'a ilave depo yapılmaması, mevcut depoların tasfiye edilmesi, İmar Off- Shore mevduatının Banka mevduatına dönüştürülmemesi ve bu yolla bankanın yükümlülüklerinin artırılmaması talimatları verildiği halde, Bankanın anılan talimatlara aykırı olarak İmar Off-Shore'a kaynak aktarma, off-shore mevduatını Banka mevduatına dönüştürme ve bu yolla Banka yükümlülüklerini artırma şeklindeki işlemlere devam ettiği, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 14. maddesi kapsamında verilen talimatlara aykırı olarak 12 Haziran 2003-04 Temmuz 2003 tarihleri arasında gerçekleştirilen işlemlerin toplam tutarının 616 trilyon 442 milyar 872 milyon 792 bin 370 lira 17 milyon 571 bin 533,27 USD ve 9 milyon 377 bin 421,85 EURO olduğu tespit edilmiş ve bu hususlara ilişkin olarak Bankalar Kanununun 22. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca işlem yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Banka eski yönetimince yönetim kurulu karar defterlerinin ve faaliyetlerle ilgili belgelerin muhafaza edilmemesinin denetim faaliyetlerinin yürütülmesine engel teşkil ettiği, Fon ve Fon tarafından atanan Banka yönetiminin bilgi ve belge taleplerinin, Bankanın otomasyon hizmetini sağlayan ve Bankanın ana bankacılık sisteminin tutulduğu Merkez Yatırım ve Ticaret AŞ'nin (Merkez Yatırım) yönetimi ve Banka eski yönetimi tarafından yerine getirilmediği, hatta Merkez Yatırım'ın, bünyesinde bulunan ana bankacılık sistemini kapatmak ve sistemin hafızası niteli indeki diskleri almak suretiyle, Fon ve Banka yönetiminin mevduat sahipleri ve di er alacaklıların haklarının korunmasına yönelik çalışmalarını sekteye uğrattığı, Bankanın eski yönetimi ve istifa eden üst düzey personelinin bilgi ve belgeleri uhdelerinde bırakarak, tasarruf sahiplerinin haklarını korumak ve ekonomide önemli zararlar doğuracak işlemleri önlemekle sorumlu olan BDDK ve Fonun görevini yapmasını engellediği tespit edilmiş ve bu hususlara ilişkin olarak Bankalar Kanununun 22. maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca işlem yapılması gerektiği belirtilmiştir.
SERMAYE PİYASASI KANUNU'NA AYKIRI İŞLEM
Sermaye Piyasası Kanununa aykırı bir şekilde müşteriler ile Hazine Bonosu ve Devlet Tahvili alım-satımı yapıldığı, Müşteriler ile Hazine Bonosu ve Devlet Tahvili alım-satım işlemlerine yoğun olarak başlandığı 21 Ekim 2002 tarihinden itibaren sistematik olarak satışı yapılan Devlet İç Borçlanma Senetlerinin önemli bir kısmının portföyden düşülmediği, emanet hesaplarına geçirilmediği, bu tutarların büyük kısmının İstanbul Kıymetler Borsasına ( İMKB) bildirilmediği, bir başka ifade ile müşteriler adına yapılan bu işlemlerin önemli bir kısmının açığa satış olarak gerçekleştirildiği, Şubeler tarafından, Bankadan Hazine Bonosu veya Devlet Tahvili alımı olan müşterilerin ibraz ettikleri makbuzlar ve şubelerde konu ile ilgili olarak adiyen tutulan kayıtlardan yararlanılmak suretiyle oluşturulan ve ibraz edilen listelere göre, 30 Temmuz 2003 tarihi itibariyle ödemesi yapılmamı 728 trilyon 353 milyar 435 milyon 849 bin917TL tutarında Devlet İç Borçlanma Senedi satışı yapılmış olduğu bunların nominal değerleri toplamının 1 katrilyon 23 katrilyon 672 milyar 644 milyon 900 bin lira olduğu, Portföyden düşülerek emanet hesaplarına alınan ve MKB'ye tescil ettirilen, bir banka ifade ile gerçek anlamda satışı yapılan Hazine Bonosu ve Devlet Tahvillerinin ise 03.Temmuz 2003 tarihi itibariyle mevcut olmadığı,30 Haziran 2003 tarihi itibariyle Devlet İç Borçlanma Senedi portföyünün Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Resmi Gazetede açıkladığı fiyatlar üzerinden 15 milyar lira düzeyine kadar düşmüş olmasına rağmen 30 Haziran - 03 Temmuz 2003 tarihleri arasında bu tutarların çok üzerinde bono ve tahvil satışı gerçekleştirildiği, tespit edilmiş.
Bankanın gerçek anlamda satışını gerçekleştirdiği, Hazine Bonosu ve Devlet Tahvillerinin 17-30 Haziran 2003 döneminde Banka tarafından satılmasının Türk Ceza Kanununun 508 ve 510 uncu maddelerinde ve Sermaye Piyasası Kanununun 47. maddesinin A/5 bendinde yer alan tipe uygun eylemleri oluşturduğu, Sermaye Piyasası Kanununun daha özel bir Kanun olması nedeniyle, söz konusu eylemin bu Kanun çerçevesinde değerlendirilmesi gerekti için söz konusu hususların Türk Ceza Kanunun 503 ve 504. maddeleri ile 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22. maddesinin 3 numaralı fıkrası ile Sermaye Piyasası Kanununun 36,41 ve 47. maddelerine aykırılık teşkil ettiği belirtilmiştir.
Bankanın 2003 yılı Ocak, Şubat, Mart, Nisan ve Mayıs aylarında BDDK'ya bildirilen ve resmi niteliği haiz mali tablolarında görülen mevduat rakamı ile halktan fiilen toplanan mevduat arasında fark olduğu, bu farkın, ayrıntıları GM04 isimli işlem ekranı kullanılarak mevduatın büyük bölümünün kayıtlarda gösterilmemesi vasıtası ile oluşturulduğu, Emniyet, verimlilik ve seyyaliyet ilkeleri çerçevesinde kullanılmak ve vade sonunda eksiksiz olarak mudilere geri ödenmek üzere Banka yöneticilerinin denetim, sorumluluk ve muhafazalarına terkedilen mevduatın büyük bir bölümünün söz konusu işlem ekranı kullanılarak yasal defterlerde, resmi bildirimlerde ve kamuya ilan edilen bilançolarda gösterilmediği, bankanın resmi bildirimlerinde görünen mevduat rakamı ile fiili mevduat tutarı arasındaki farkın Banka varlıkları arasında yer almadığı tespit edilmiş ve bu hususların 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22. maddesinin 3. fıkrasında ifade edilen zimmet suçunu oluşturduğu, zimmet suçunun bilgi işlem sistemine ilişkin süreçler kullanılmak ve bu usulsüzlüğün açığa çıkmasını engelleyecek şekilde ve organize hileli faaliyetlerde bulunmak suretiyle işlenmiş olması nedeniyle nitelikli zimmet suçunun söz konusu olduğu, Banka ve Merkez Yatırım ve Ticaret A.Ş. nezdinde yürütülen incelemeler sonucu ulaşılabilen bilgi ve belgeler esas alınarak yapılan hesaplamalarda, zimmet rakamının 31 Ocak 2003 tarihi itibariyle 6 katrilyon 878 trilyon 404 milyar 452 milyon 963 bin 690 lira 28 Şubat 2003 tarihi itibariyle 6 katrilyon 985 trilyon 526 milyar 621 milyon 971 bin 70 lira 31 Mart 2003 tarihi itibariyle 7 katrilyon 129 trilyon 65 milyar 274 milyon 228 bin 940 lira 30 Nisan 2003 tarihi itibariyle 7 katrilyon 50 trilyon 739 milyar 583 milyon 767 bin 650 lira ve 31 Mayıs 2003 tarihi itibariyle 6 katrilyon 983 trilyon 61 milyar 507 milyon 496 bin 360 lira olarak hesaplandığı hususlarından bahisle sorumlular hakkında Bankalar Kanunu 22/3; Merkez Yatırım A.Ş. yetkilileri hakkında TCK 64 uyarınca işlem yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Güncellenme Tarihi : 16.3.2016 20:57
