Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde AKP’liler, Çankaya’daki Abdullah Cevdet Sokak’ın adını, Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu’nun adı ile değiştirdi. AKP’li yönetim, teklife gerekçe olarak, Abdullah Cevdet’in söylediği iddia edilen, ‘Irk çirkinleşti Macaristan’dan damızlık yakışıklı erkek getirelim’ sözlerini gösterdi. Tartışmalar sonucunda sokağa Prof. Halaçoğlu’nun adı verildi.
ANKARA Büyükşehir Belediye Meclisi toplantısında İsimlendirme Komisyonu’ndan gelen bir önerge tartışmaya neden oldu. Komisyon raporunda, AKP Keçiören Meclis üyesi Şevket Tandoğan’ın, Çankaya’daki Abdullah Cevdet Sokağı isminin, Türk Tarih Kurumu Başkanı Halaçoğlu’nun ismi ile değiştirilmesine ilişkin teklifi yer alıyordu.
Bunun üzerine söz alan CHP Grup Başkanvekili Yaşar Çatak, yaklaşık 40 yıldan bu yana Abdullah Cevdet’in ismini taşıyan sokağın adının değiştirilmesinin doğru olmadığını belirterek, ‘Ayrıca yaşayan bir kimsenin isminin de bir sokağa verilmesini uygun bulmuyorum. Sokak isimleri önemli şahsiyetlerin isminin yaşatılması amacı ile kullanılmalıdır’ dedi.
İŞTE OLAY KONUŞMA
Çatak’ın bu konuşması üzerine söz alan Tandoğan ise şunları söyledi: ‘Milliyet Gazetesi köşe yazarı Hasan Pulur’un 28 Haziran tarihli yazısını okuduktan sonra bir araştırma yaptım ve Cevdet’in, ‘Bu millet adam olmayacak. Bu milleti adam etmek için Batı’dan damızlık erkek getirmek gerek’ dediğini öğrendim. Ayrıca Cevdet’in Ermeni yanlısı olduğunu, bir başka yerde ise ‘Balkanlar’da barbarlığa dayanan bizimkiler, Çanakkale’de medeniyete direndi’ dediğini öğrendim. Bu resmen şanlı ordumuza leke sürmeye çalışmaktır.’
Bu konuşmadan sonra oylamaya geçildi. Oylamada, CHP grubundan Çatak’ın muhalefetine rağmen sokağın ismi ‘Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu Sokak’ olarak değiştirildi. Çatak, toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, Tandoğan’ın sözlerine bir şey diyemeyeceğini, ancak sokak isimlerinin değiştirilmesine karşı olduğunu söyledi.
Tandoğan ise, Çatak’a elindeki belgeleri göndereceğini belirterek, ‘Yaşayan kişilerin isimlerinin sokaklara verilmesine ben de karşıyım. Ancak Sayın Halaçoğlu, Ermeni iddiaları karşısında cesaretle duran bir kişidir. Kendisi bu konu yüzünden birçok Avrupa ülkesinde de tepki görmüştür. Kendisini onore etmek, yalnız olmadığını hissettirmek amacı ile bu kararı verdim’ dedi.
11 CHP’liden 10’u evet dedi
AKP’li Tandoğan’ın önergesine CHP’li Çatak dışında muhalif oy kullanan CHP’li meclis üyesi olmadı. CHP’li meclis üyeleri bu konuda şu yorumu yaptılar:
‘Bir grup kararı yoktu ve oylamada aceleci davranıldı. Ayrıca Şevket Bey’in kürsüde yaptığı konuşma da bizim üzerimizde psikolojik bir baskı oluşturdu. Abdullah Cevdet’in ‘damızlık’ teklifini hatırlatmasını ve Türk ordusuna hakaret eden bir kişi olduğunun söylemesi, kafalarda, ‘Acaba söylemiş olabilir mi?’ sorusunu uyandırdı. O yüzden teredütte kaldık ve red oyu kullanmadık’
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde AKP’nin ezici üstünlüğü mevcut. 131 belediye meclis üyesinin 102’si AKP’li, 21’i CHP’li. Bunun yanında mecliste MHP’nin altı, DYP’nin bir sandelyesi bulunuyor. Bir koltuk ise bağımsız üyeye ait. Söz konusu toplantıya ise 11 CHP’li üye katıldı ve Yaşar Çatak dışındaki üyeler değişikliğe evet dedi.
Torunu ünlü vücutçu Ahmet Enünlü
Prof. Mete Tunçay, Abdullah Cevdet’in kızı Gül Karlıdağ’ın babasına ilişkin iddialar için şöyle konuştuğunu söyledi: ‘Damadını ve torununu görseydi, damızlık erkek aramayı filan aklından geçirmezdi.’ Abdullah Cevdet’in torununun ünlü vücut şampiyonu Ahmet Enünlü olduğunu hatırlatırsak, annesinin ne demek istediği daha rahat anlaşılacaktır herhalde.
***
Abdullah Cevdet: Sıradışı bir entelektüel
Dr. Abdullah Cevdet (1869-1932), psikolojiden sosyolojiye, Ömer Hayyam ve Shakespeare çevirilerine uzanan pek çok konuya ilgi gösterdi. Cumhuriyet’ten önce Latin harflerini, kadın haklarını savunan, İttihatçılar’ın işleri berbat ettiğini görünce muhalefete geçmekten çekinmeyen Abdullah Cevdet, materyalist fikirleriyle ve Hitler’in ‘Ari Irk’ teorisi kadar belirgin olmasa da ‘seçkin’ insanların yetiştirilmesine yönelik önerileriyle öne çıkmaktan çekinmiyordu. 28 yıl boyunca yayımladığı İçtihat Mecmuası ise zengin konularıyla tam bir mektep gibiydi.
***
Murat Bardakçı: Samet Ağaoğlu’nun kitabındaki iddia
Dr. Abdullah Cevdet tarafından söylendiği iddia edilen ‘Bu milleti adam etmek için Batı’dan damızlık erkek getirmek gerekir’ şeklindeki sözlerin aslı ‘Başta frengi olmak üzere daha birçok hastalık Türk ırkını çirkinleştirdi. Irkı güzelleştirmek için, neredeyse Macaristan’dan erkek ithal etmemiz gerekecek’ şeklindedir.
Ankara Belediye Meclisi’nin sokak adını değiştirmesiyle başlayan tartışmalar üzerine, bende bulunan belgeleri ve kayıtları aradım. Ama arşivimdeki belgeler yeni başladığım tasnif dolayısıyla dağınık durumda olduğu için bir türlü bulamadım ve dostum Prof. İlber Ortaylı’ya danıştım.
Prof. Ortaylı, Dr. Abdullah Cevdet’in bu yolda sözler ettiğini ama gerekçesinin Türkler’i küçümsemek değil, ‘hastalıklarla çirkinleşen halkın görüntüsünü düzeltmek’ olduğunu hatırlattı ve ‘Merak edenler, Samet Ağaoğlu’nun ‘Babamın Arkadaşları’ isimli kitabına baksınlar. Samet Bey, tartışmanın aslını isim vermeden bütün detaylarıyla yazmıştır. Falih Rıfkı Atay’da da bu konuda bilgiler vardır’ dedi.
20. yüzyıl Türkiyesi’nin önde gelen fikir adamlarından Ağaoğlu Ahmet Bey’in oğlu ve Demokrat Parti döneminin önemli politikacılarından olan Samet Ağaoğlu, çocukluk yıllarında içerisinde bulunduğu düşünce ve siyaset ortamının ünlü isimlerinden işittiklerini, ‘Babamın Arkadaşları’ isimli kitabında biraraya getirmişti.
***
Dedi mi demedi mi tartışması
Avni Özgürel, Radikal’de şunları yazmıştı: ‘Türklerin çok çirkin ve insanlık áleminin katmanları arasında alt sırada yer aldığını söyleyen Abdullah Cevdet, Süleyman Nazif’le girdiği bir tartışmada esmerliğin Türkleri alt sınıfa ittiğini, sarışın mavi gözlü kavimlerle melezleştirilmesi halinde bu ‘deficiency’nin (noksanlığın) giderilebileceğini söylüyordu. Ve ona göre yapılması gereken Avrupa’dan, tercihan İtalya’dan ‘damızlık erkek’ getirilmesiydi.’ Tarihçi Prof. Mete Tunçay, Abdullah Cevdet’in hayatı boyunca böyle bir söz söylemediğini savunduğunu vurguluyor. Abdullah Cevdet üzerine kitap yazan Prof. Şükrü Hanioğlu da, Cevdet’in hiçbir kitabında veya makalesinde böyle bir kayda rastlanmadığını belirtiyor.
ÇETİN ALTAN (GAZETECİ / YAZAR)
Kadın getirelim dese kimse itiraz etmezdi
Yakın dönem tarihimiz üzerine çarpıcı yorumlar yapan ünlü gazeteci Çetin Altan, böyle bir söz söylemişse şayet, Abdullah Cevdet’in sözlerine karşı çıkmanın geleneksel ikiyüzlülüğümüzün bir göstergesi olduğunu ifade ederek, ‘Adam, ‘Avrupa’dan kadın getirelim’ dese kimse itiraz etmezdi’ dedi.
YUSUF HALAÇOĞLU (TTK BAŞKANI)
Beni uygun görmüşler
Önceki gün beni arayıp sokağa adımı vermek istediklerini söylediler. Ben de nereden icap ettiğini sordum. Özellikle Ermeni konusunda yaptığımız çalışmalar dolayısıyla bizi uygun görmüşler.
Pulur ne yazmıştı
‘Boğaziçi’nin tekrarı hemen yapılmalı...’ başlıklı yazısında Pulur, Abdullah Cevdet ile ilgili şu sözlere yer vermişti:
‘Osmanlı’nın son aydınlarından Abdullah Cevdet’in adını duyanınız belki vardır; ‘Türk neslini ıslah etmek için Macaristan’dan damızlık erkek getirilmeli’ tezini ileri süren bir ‘münevver’dir.
Birinci Cihan Savaşı başlamadan önce ordu, Balkan Savaşı’nda yenilmiş, ama birkaç yıl sonra Çanakkale’de destan yazıyor.
Abdullah Cevdet’e sormuşlar:
‘Ne diyorsun? Balkan Harbi faciasından sonra Çanakkale direnişine?’
‘Bunlar (ordu) vahşete dayanamaz ama, medeniyete direnirler!’
Yani Çanakkale Savaşı: ‘Türk’ün medeniyete direnişi!’
Türkiye velut, verimli bir ülkedir, ‘Abdullah Cevdet’ler hiç tükenir mi? (28.06.2005/Milliyet)
/Hürriyet
Güncellenme Tarihi : 25.3.2016 11:22
