EKER: GAP'A YATIRIM YAPILAMAMASININ NEDENİ IMF

Tarım Bakanı Mehdi Eker, Güneydoğu Anadolu'ya zenginlik ve sosyal sorunlara çözüm olabilecek Güneydoğu Anadolu Projesi sulama yatırımlarına 2001 krizi sonrası IMF ile yapılan anlaşmalar nedeniyle bütçe ayrılamadığını söyledi. Eker'e göre, yıllarca yanlış tanımlandığı için ihmal edilen tarım sektörü içindeki en ihmal edilmiş alan hayvancılık ve bunda Et ve Balık Kurumu'nun özelleştirilmesindeki hatanın da payı var.
Hükümetin tarım ve hayvancılıkta yeni bir atılıma başlayacağını söyleyen Eker, kaynak ve bütçe zorluklarının yanı sıra, projelerini halka ulaştırmada yaşanan zorluklardan da yakınıyor.
Eker ile yaptığımız söyleşiden notlar şöyle:
"Osmanlı'nın son döneminde başlayan yenilgi psikolojisi bir sanayi fetişizmi geliştirmiş. Kalkınmanın sadece sanayiye bağlı olarak mümkün olabileceği kanaati oluşmuş. Bu nedenle tarımı hep geri planda görmüşüz. Tarımın tanımını doğru yapmamışız. Tarımı ekonomik bir sektör olarak değil, bir sosyal politika belirleme alanı olarak görmüşüz. Yanlış olarak, köylü ile çiftçiyi aynı kişi olarak görmüşüz. 'Kırsal kesimde aç ve geri insanlar var, hizmet götürelim, böylece oy alalım' demişiz. 'O kaç veriyorsa, beş fazlası benden' vaadi bu anlayışın sonucu. Oysa tarım bir meslek, bir iktisadi üretim alanı. Dolayısıyla tarımsal üretimin sürdürülebilir olması da gerekiyor. Böylece yeniden tanımlamaya çalışıyoruz."
"Bir süredir 'Havza Bazlı Üretim Modeli' çalışması yapıyoruz. Türkiye'nin 24 doğal üretim havzasını iklim, ürün deseni, toprak yapısı, topoğrafya vs haritalarını üst üste koyup sayısallaştırarak, hangi bölgede hangi ürünü yetiştirmenin ekonomik açıdan yararlı olduğunu araştırıyoruz. Sonuçlar gelmeye başladı.
Mesela, Trakya'da, ayçiçeği, Çukurova'da pamuk verimli. Trakya'da ayçiçeğini teşvik edeceğiz, ama mesela arpaya Trakya'da teşvik vermeyeceğiz.
Buna karşın, yine örnek olarak söylüyorum, Konya bölgesinde de arpaya teşvik vereceğiz.
"Tarımın bitkisel üretim kolunda en önemli konu sulama ve sulama teknikleri. Güneydoğu Anadolu Projesi'ni sordunuz, oradan örnek vereyim. GAP'ta hidroelektrik santralların yapıldığı, sulama sisteminin ise yapılmadığı eleştirisi doğru. Elektrik hemen geri dönüş sağladığı, sulama ise sağlamadığı için zamanında o yola gidilmemiş. Hatalı olmuş. Şimdi biz mesela Silvan Barajı'nı, sulama kanallarıyla birlikte 2.5 milyar dolara ihaleye çıkarıyoruz. Ilısu Barajı'nı da aynı şekilde.
"GAP'ta eksik kalan sulama kanallarına gelince. Yalnızca Diyarbakır'daki Dicle-Kıralkızı bölgesindeki 144 bin hektar sulama alanının ana kanalının inşası 200-250 milyon dolar. Tali kanallar da bir o kadar tutar. Sulu tarıma açabilsek, şimdi dönümden 200-250 kilo alınan buğday, 600-650 kiloya çıkacak; üç katına yani. Üstelik ikinci ürün de ekilebilecek. Bölge gelişecek, sosyal sorunlarla, işsizlikle, Kürt ayrılıkçılığı ile daha iyi mücadele edilecek. Bu konuda IMF ve Dünya Bankası ile daha önce güzel proje anlaşmaları da imzalanmış. Ama 2001 krizi ardından IMF ile yapılan anlaşmalarda sulama yatırımları bütçe disiplini kapsamına alınmış. Yani buraya bütçeden para ayırmak çok zor. O nedenle başka finansman modelleri üzerinde duruyoruz.
"Zaten ihmal edilmiş tarım sektöründe en ihmal edilmiş alanlardan biri ise hayvancılık.
Et ve Balık Kurumu'nun özelleştirilmesi hatalıydı. Öncelik o olmamalıydı. Hayvancılığa dayalı KİT'lerin özelleştirilmesi, hayvancılık sektörünü geliştirmedi. Özelleştirilen kombinaların bir kısmı kapandı; çünkü yetiştirici örgütlü değil, yatırım kârlı olmadı. İkincisi, PKK nedeniyle mera kullanımı da kısıtlanınca hayvancılık geriledi.
Geçen yıl 6 kombinanın özelleştirilmesini durdurduk. Bunları yeniden ele alıyoruz.
"Hayvancılığı geliştirmek için Doğu ve Güneydoğu'da 27 ilde besi projesi başlatıyoruz. Başbakan Tayyip Erdoğan bugünlerde ayrıntılarıyla açıklayacak. Hem mera hayvancılığını bankacılık imkânlarını da kullanarak teşvik edeceğiz, hem de hayvancılığa bağlı sanayiyi canlandıracağız."
Eker'in çizdiği tablo, kolay bir tablo değil.
Tarım kesimi yaşanan ekonomik sıkıntılardan ciddi şekilde etkileniyor ve sonuç alması yıllara yayılacak projelerin muhtemel olumlu etkileri de yılları bulabilir. Bu durum, tarım kesiminde ilk seçimde AK Parti hükümetine destek olarak yansıyabilecek mi? Erdoğan'ın da, Eker'in de zihnini meşgul eden sorulardan biri de bu olsa gerek.

(murat yetkin radikal)