'GURBETÇİ DÖVİZİ' KRİZİ!..

Düşüşün sebepleri olarak gurbetçilerin artık Avrupa’ya yerleşmeye başlaması, ‘İslami sermaye’ adı altında toplanan paraların çarçur edilmesi ve Avrupa’da artan işsizlik gösteriliyor.

Yurtdışında çalışan işçilerimizin Türkiye’ye aktardığı döviz miktarında 2001 yılından bu yana yaşanan düşüş durdurulamıyor. Özellikle kriz yıllarında döviz ihtiyacının giderilmesine katkı sağlayan gurbetçilerin anavatana gönderdikleri birikimlerindeki şok azalmanın devam etmesinden endişe ediliyor. Merkez Bankası verilerine göre 1998 yılında 5,3 milyar dolar olan işçi dövizi gelirleri, geçen yıl 800 milyon dolara gerilerken, aynı rakam 2005’in ilk altı ayında 300 milyon dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu tabloyu değerlendiren uzmanlar, gurbetçilerin bulundukları ülkeye yerleşmeye başlamasının döviz girişini azalttığını belirterek, “Daha önce hemen hemen hepsi biriktirdiği parayı Türk bankalarına gönderiyordu. Şimdi ise pek çoğu kendi işini kurma yoluna gidiyor.” tespitini yaptı. Bazı kişiler tarafından ‘İslami sermayeli şirket’ adı altında toplanan paraların hortumlanmasının da gurbetçinin Türkiye’ye bakışını değiştirdiği ifade ediliyor. Avrupa’da artan işsizlik rakamları da ülkeye giren işçi dövizlerini aşağı çekiyor. Türk işçilerin yurtdışına gitmeye başladığı 1961’den bu yana MB ve özel bankalar aracılığı ile gönderilen toplam döviz tutarı ise 130 milyar doları buluyor.

Resmi verilere göre yurtdışında 4,5 milyon Türk vatandaşı bulunuyor. En fazla gurbetçi 2,5 milyonu aşan nüfusla Almanya’da. Bu ülkeyi, Fransa ve Hollanda takip ediyor. Merkezi Almanya’da bulunan Türkiye Araştırmalar Merkezi’nin Başkanı Prof. Dr. Faruk Şen, Türklerin Avrupa’da açtıkları işyeri sayısının 64 bine ulaştığına dikkat çekerek, “Gayrimenkul artık buradan alınıyor. Bu durum, işçilerimizin tasarruflarını Türkiye’ye göndermelerini engelliyor.” dedi. Şen, Almanya’daki bir başka gelişmeye dikkat çekiyor. Almanya’daki Türkler arasında işsizlik oranı yüzde 30’lara çıkarken, Türk nüfusu da fakirleşiyor. Prof. Dr. Şen özellikle, Almanya’da yaşayan 2 milyon 600 bin Türk’ün, Türkiye’de sorumlu oldukları insan sayısındaki büyük düşüşe vurgu yapıyor. Ayrıca halen Almanya’da 216 bin kişi emekli maaşı ile geçimini sağlıyor. Bunların da yeterli birikimi yok.

Şen, Türkiye’ye döviz akışını etkileyen sebeplerden bir diğeri için de “Avrupa’da ‘İslamî sermaye’ adı altında toplanan paralar geri dönmedi. Bazı kişilerin suiistimalleri ve yaşanan diğer sıkıntılar gurbetçiyi küstürdü.” ifadelerini kullandı. “Döviz girişindeki azalma artarak devam edecek.” diyen Şen’e göre, Merkez Bankası’nın faizleri düşük tutması döviz girişini az da olsa olumsuz etkiliyor. Yurtdışından Türkiye’ye ilk ciddi döviz girişi 1964 yılında yaşandı. Merkez Bankası verilerine göre bu yıl Türkiye’ye 8 milyon dolarlık giriş oldu. İşçilerin para kazanmaya başlaması ile gelen dövizde de artış görüldü. Ülkeye gelen döviz miktarı 1970’te 1 milyar dolara yaklaşırken, 1974’te Türkiye’ye uygulanan ekonomik ambargo ve yaşanan döviz krizi, işçilerin gönderdiği döviz miktarını artırdı. Bu yıllarda rakam 1,5 milyar dolara yaklaştı. İşçilerin yurtdışına çıkmaya başladığı 1961 yılından bu yana en fazla işçi döviz girişi 5,3 milyar dolarla 1998’de sağlandı. Aynı yıldan itibaren gerileme sürecine giren döviz tutarı, geçen yıl 800 milyon dolara, 2005’in ilk yarısında ise 300 milyon dolara düştü. Son yıllarda Türkiye’ye giren işçi dövizlerindeki azalmayı kabul eden Merkez Bankası, 2003 yılından sonra hesaplama formüllerinde değişiklik yapmıştı. Döviz girişindeki azalmaya formül değişikliğinin de etkisi olduğu belirtiliyor. İşçi Dövizleri Genel Müdürlüğü ülkeye giren işçi dövizinin azalmasının tek bir sebebe bağlanamayacağını belirterek, “Bunun en önemli sebebi Avrupa’da yaşanan işsizliktir. Bu sorun Türkleri olumsuz etkiliyor. Ve geçmiş yıllarda yapılan tasarruflar bu yüzden Türkiye’ye gönderilmiyor.” değerlendirmesini yapıyor.

Ambargoda imdada işçiler yetişti

Türkiye, yurtdışında yaşayan gurbetçilerin parasına en fazla 1974’te ihtiyaç duydu. Yaşanan petrol krizine Kıbrıs çıkarmasını gerekçe göstererek Türkiye’ye uygulanan ekonomik ambargo eklenince döviz sıkıntısı baş gösterdi. Türkiye, bu dönemde yurtdışında yaşayan işçilerin tasarruflarını yurda çekilebilmek için Merkez Bankası nezdinde çalışma başlattı. Başarılı olunan bu çalışma ile bu tarihlerde yurda giren işçi dövizi miktarı 1,5 milyar dolara yaklaştı. Söz konusu tespitler, Haziran 2003’te kurulan TBMM Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu’nun raporunda da yer aldı. Aynı raporda, işçi dövizlerindeki azalmaya dikkat çekilirken, çeşitli dönemlerde Türk hükümetlerinin yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın gelirlerini ülke ekonomisine kazandırma çalışmalarının yeterli ölçüde gerçekleştirilemediği belirtiliyor. Komisyona başkanlık yapan AK Parti Milletvekili Mustafa Baş, raporu yazdıktan sonra çözüm için ilgili bütün kurumlara gönderdiklerini söyledi. Hükümetin konuyla ilgili genel düzenlemeleri yaptığına dikkat çeken Baş, “Bu düzenlemelerle ülkeye giren yabancı sermaye anlamında bir fayda görüldü. Türkiye’ye döviz gelmemesi konusunda bir tespitimiz oldu. İlk gidenler, ‘bir daire, ev veya dükkan alırız’ hesabı yapıyordu. Şimdi ise, oraları yurt edinme, yatırım, ticaret yapacakları yer olarak görmeye başladı. Dolayısıyla, tasarrufları ile Türkiye’den arsa, daire almıyorlar. Yani, yurtdışındaki insanımızın mantığı değişti.” dedi.

DÖVİZ GÖNDERMEKTEN NİÇİN VAZGEÇTİLER?

AB ülkelerindeki işsizlik gurbetçinin cebini vurdu. Gelirler düşüyor.

Anne-babaları ya da yakınları öldüğü için Türkiye’de maddi yardımda bulunacakları yakınları kalmadı.

İkinci ve üçüncü kuşak nesil yurtdışına yerleşmeyi tercih ediyor.

Gurbetçilerin pek çoğu tasarrufları ile bulundukları ülkelerde kendi işini kurarak ticarete atılıyor.

Merkez Bankası’nın dövize uyguladığı faiz oranlarını da düşürmesi Türkiye’ye ilgiliyi azalttı.

Avrupa’dan toplanan paralarla kurulan ‘İslamî sermayeli’ şirketlerden bazıları battı. Bu durum gurbetçinin Türkiye’ye karşı temkinli hareket etmesine yol açtı.

:İsmail Altunsoy - Zaman