İş Güvenliği Yasası'nda çarpıcı ayrıntılar
Yasa tasarısında iş yerlerinde alınması önlemler ve iş güvenliğiyle ilgili pekçok yenilik bulunuyor.Yeniliklerin yanında ağır cezalar getiren yasa önümüzdeki günlerde görüşülmeye başlanacak.
Tasarı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenliyor.
Düzenlemenin, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dahil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanması öngörülüyor.
Tasarının gerekçesinde, İş Kanunu'nun kapsamının, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerle sınırlı kaldığına işaret edilerek, ''Ülkemizdeki çalışanların bir kısmı İş Kanunu kapsamı dışında kalmakta ve dolayısıyla da iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatın kapsamına girmemektedir'' denildi.
Kapsam farkı dışında, uzun yıllardan beri uluslararası ve ulusal düzeyde yürütülen çalışmalara rağmen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda istenen düzeye gelinemediğine işaret edilen gerekçede, istatistiklerin de bu durumu doğruladığı belirtildi.
Gerekçede, ''Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği alanında SGK 2009 yılı verilerine göre; günde yaklaşık 176 iş kazası olmakta, iş kazası sonucu 3 işçi hayatını kaybetmekte ve 5 kişi iş göremez hale gelmektedir. Bu rakamların yanı sıra SGK istatistiklerine yansımayan, kapsam ve kayıt dışı iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu kayıplar da ayrıca dikkate alınmalıdır. Önemle üzerinde durulması gereken diğer bir konu da KOBİ'lerdir. Türkiye'deki işyerlerinin yüzde 99.7'si 1-249 kişi istihdam eden KOBİ'lerden oluşmakta olup, çalışanların yüzde 83,8'i bu işyerlerinde istihdam edilmektedir. İş kazalarının ise yüzde 83'ü KOBİ'lerde meydana gelmektedir'' denildi.
Maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı işyerleri veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılmaması durumunda iş durdurulacak.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tasarısı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenliyor.
Tasarıya göre, bu düzenleme, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), genel kolluk kuvvetleri ve MİT Müsteşarlığının faaliyetlerinde, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde, ev hizmetlerinde, çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar hakkında uygulanmayacak.
İşveren; çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlayacak. Çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için her türlü tedbiri alacak, gerekli araç ve gereçleri sağlayacak, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izleyecek ve denetleyecek.
İşveren, işyerinde yapılan işlerin özelliklerini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracak. Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu gözönüne alacak.
İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak.
İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyeti çalışanlara yansıtılamayacak.
-İşyerleri sınıflandırılıyor-
İşveren; mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetini sunmak için, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde en az (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı ile bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirecek. Bünyesinde bu vasıflara sahip personel bulunmayan işyerleri, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilecek.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesini gerektirdiği durumlarda işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kuracak. İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı, asli görevlerinin yanında, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında görevlendirilebilecek.
İşyeri hekimleri ve diğer sağlık personeline ilişkin çıkarılan yönetmelikte Sağlık Bakanlığı'nın uygun görüşü alınacak.
-Destekleyici nitelikte özel düzenleme yapma yetkisi-
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 10'dan az çalışanı bulunan işyerlerinden, çok tehlikeli sınıfta yer alanlara bu maddeyle zorunlu tutulan iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesinde, destekleyici nitelikte özel düzenleme yapma yetkisine sahip olacak. Destekleyici faaliyetlerin finansmanı, SGK tarafından iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılarak gerçekleştirilecek.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle hak ve yetkileri kısıtlanamayacak.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirecek; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi halinde bu durumu Bakanlığa bildirecek.
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlü olacak. Risk değerlendirmesinde, özel risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi, işyerinin tertip ve düzeni gibi konular dikkate alınacak. Genç, yaşlı, özürlü, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar da dikkate alınacak.
Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı işyerleri veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapmayan işyerinde iş durdurulacak.
-Acil durumları önceden değerlendirecek-
İşveren; meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirecek; bu değerlendirmenin sonucunda, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirleyerek, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alacak. Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere, gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapacak, acil durum planlarını hazırlayacak.
İşveren, ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda, çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapacak.
Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna veya işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilecek. Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi halinde çalışan, gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilecek.
Çalışanlar, ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda, işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek güvenli yere gidecek. İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda iş sözleşmelerini feshedebilecek.
-Kaza ve meslek hastalıklarının kaydı tutulacak-
İşveren; bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutacak, gerekli incelemeleri yapacak, bunlarla ilgili raporları düzenleyecek.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, işe girişlerinde, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamayacak.
İşveren; ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanları, tehlikelerle bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak tedbirler hakkında en kısa sürede bilgilendirecek.
İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlayacak.
İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, sözkonusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleriyle ilgili eğitim verilecek. Verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamayacak.
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alacak.
