İŞTE YANLIŞ TANIDIĞIMIZ HÜKÜMDAR ANNELERİ...

Tarihçiler, kadınların devlet işlerine karışmalarını genelde olumsuz karşılarken hükümdar otoritesinin bulunmadığı bir dönemde Kösem Sultan ve Turhan Sultan'ın devlet yönetimini ele almaları Osmanlı İmparatorluğu'nu otorite boşluğundan bir ölçüde kurtarmış, valide sultanların hanedanın devamını her şeyin üstünde tutması devletin devamını sağlamıştır.Avrupa'da kralların eşleri kraliçe olarak ön plandayken Osmanlı İmparatorluğu'nda padişahların eşleri değil anneleri ön planda olur ve Harem'i yönetirlerdi.

XVII. yüzyılda padişahların çocuk yaşta tahta çıkmaları devlet yönetiminde bir boşluk meydana getirdi. Bu dönemde devlet idaresinde Harem ve Valide Sultanlar ön plana çıktı. Bu durum da devlet yönetiminde Avrupalılar gibi "Kraliçe idaresi" geleneği olmayan Osmanlılar'da bir mesele hâline geldi. Kadınların devlet yönetimini üstlenmesini tuhaf karşılayan dönemin tarihçileri valide sultanların devlet idaresindeki rollerini tenkit ettiler. Osmanlı tarihlerindeki bu bilgilerin eleştiri süzgecinden geçirilmeden günümüz yazarları tarafından da kullanılması valide sultanları devamlı entrika çeviren olumsuz portreler olarak karşımıza çıkardı.

DEVLETİ ÇÖKMEKTEN KURTARDILAR

Bütün bu olumsuz tablo çizilirken şuna dikkat etmek gerekiyor. Hükümdar otoritesinin bulunmadığı bir dönemde Kösem Sultan ve Turhan Sultan'ın devlet yönetimini ele almaları Osmanlı İmparatorluğu'nu otorite boşluğundan bir ölçüde kurtarmıştır. Valide sultanların hanedanın devamını her şeyin üstünde tutması devletin devamını sağlamıştır. Kösem ve Turhan sultanların devlet yönetimiyle ilgili emirleri incelendiği zaman Valide Sultanların devlet işlerinden uzak cahil insanlar olmadığı anlaşılır. Turhan Sultan'ın veziriazama yazdığı emirlerden, valide sultanın gemilerdeki top ve kürekçilerden, Mısır Hazinesi'nden gelen vergiye, asker maaşlarından Kırım Hanı tayinine, Eyüp'te çevreye zarar vermemesi için fişek atılmasının yasaklanmasından Üsküdar'ın eşkıyalardan temizlenmesine kadar birçok devlet işine hakkıyla vâkıf olduğu görülüyor. Turhan Sultan, emirlerinin uygulanmasında aksaklık olduğunda ilgilileri "kılıç ortaya çıkmadan kul taifesi iş yapmaz" diye tehdit dahi etmiştir.

ÖLDÜĞÜNDE BİNLERCE KİŞİ AÇ KALDI

I. Ahmed'in eşlerinden ve Osmanlı tarihinin en önemli simalarından Kösem Sultan, I. Mustafa'nın tahttan indirilmesinden sonra padişah olarak IV. Murad'ın seçilmesiyle tarih sahnesinde aktif rol oynamaya başladı. Oğlunun padişah olmasıyla "valide" makamına yükselerek Eski Saray'dan, Topkapı Sarayı'na taşındı. IV. Murad küçük yaşta padişah olduğundan, Kösem Sultan oğlunun fiilen iktidara hakim olduğu 1632'ye kadar devlet yönetimi elinde tuttu. Sultan Murad'ın son anlarını yaşarken Şehzade İbrahim'in öldürülmesini emretmesine rağmen Kösem Sultan'ın gayretleri sayesinde bu emir uygulanmadı.

Böylece Osmanlı Hanedanı'nın da yok olmasını önlenmişti. Kösem Sultan, Sultan İbrahim döneminde bir süre devlet yönetiminde hakimken, daha sonra oğlu tarafından Harem'den uzaklaştırıldı. Kösem Sultan'ın ikbal yıldızı torunu IV. Mehmed'in 1648'de tahta çıkmasıyla tekrar parladı. IV. Mehmed'in annesi Turhan Sultan daha tecrübesiz olduğu gerekçesiyle Kösem Sultan Osmanlı tarihinde bir ilk olarak Valide-i Muazzama ünvanı ile Harem'de bırakıldı. Ancak Turhan Sultan'ın giderek siyasette etkili olmaya başlaması Kösem Sultan ile onu rakip durumuna getirdi. Gelin kaynana arasındaki mücadeleden Turhan Sultan galip çıktı ve Kösem Sultan öldürüldü.

DEVLETİ AYAĞA KALDIRAN SULTAN ANNESİ

3 Eylül 1651 sabahı Kösem'in ölüsü sevenlerinin göz yaşları eşliğinde önce Eski Saray'a götürüldü. Oradan da eşi Sultan I. Ahmed'in türbesine götürülerek defnedildi. Kösem Sultan, hayatının son zamanlarında iktidar hırsıyla olumsuz işler yapmışsa da saltanat makamının, dolayısıyla devletin karşı karşıya kaldığı türlü badirelerin atlatılmasını sağlamıştır. Ayrıca birçok cami, çeşme, mektep vs. yaptırmış, vakıflarıyla fakirleri doyurmuş, bizzat hapishanelere gidip, borçluların borçlarını ödeyerek onları kurtarmıştı. Öldüğünde valide sultan tarafından doyurulan binlerce kişinin İstanbul'da aç kaldığı söylenir.

Adeta bir güzellik abidesi olan Turhan Sultan'ın Sultan İbrahim'den Şehzade Mehmed'i dünyaya getirmesi Osmanlı tarihinni en önemli olaylarından birisiydi. Bu doğum sıradan bir doğum değildi. Sönmek üzere olan Osmanlı hanedanı için bir kurtuluştu. Turhan Sultan, Kösem Sultan'ın öldürülmesinden sonra beş yıl devleti yönetti. 1656'dan itibaren Köprülüler'in sadrazamlık makamına gelip, devlet otoritesini sağlamalarından sonra yavaş yavaş elini siyasetten çekti ve 1682'de vefat edene kadar kendini daha çok hayır işlerine adadı.

TARiHiN KAPISI ÜSKÜDAR’DA 555. YILINDA iSTANBUL’UN FETHi iÇiN AÇILIYOR

"Üsküdar bir ulu rüyayı görenler şehri Seni gıptayla hatırlar vatanın her şehri Hepsi der: Hangi şehir görmüş onun gördüğünü Bizim İstanbul'u fethettiğimiz o mutlu günü" Yahya Kemal Beyatlı "İstanbul'un fethini gören Üsküdar" şiirinde Üsküdar'ın farkını bu mısralarla ortaya koyuyor. Üsküdar ise fethin 555. yılında ilk etkinliklere imza atarak "vatan şehirlerinin gıptasını" çekmeye devam ediyor.

Üsküdar Belediyesi'nin kültürel etkinlikleri kapsamında 14 Mayıs Çarşamba günü Altunizade Kültür Merkezi'nde (Kapitol'ün arkası) Dr. Coşkun Yılmaz'la birlikte hazırladığımız programda "555. yılında İstanbul'un Fethi ve Fatih" anlatılacak. 19.30'da başlayacak kokteyl ve "Fetih, İstanbul ve Fatih" konulu orijinal minyatür ve gravürlerin de yer aldığı resim sergisinin açılışından sonra saat 20'de ise ülkemizin önde gelen tarihçilerinin katılımıyla Fetih hazırlıkları, Fatih'in kamuoyu oluşturma yöntemleri, fetih için yürütülen askeri, iktisadi dini ve diplomatik faaliyetler, 53 gün süren kuşatmanın seyri, ilginç olaylar, kuşatmanın dönüm noktaları, fethin bilinmeyenleri ve çok tartışılan yönleri ele alınacak. Dinleyicilerin sorularının da cevaplandırılacağı programda Fatih'in fetih hazırlıkları ve kuşatma sırasındaki konuşmalarına da yer verilecek. Fetih sevdalılarını Çarşamba günü saat 19.30'da Altunizade kültür Merkezi'ne bekliyorum.

BUGÜN