Mısır ülkenin yeni başkentinin ismini onayladı.

Mısır makamları, son yıllarda Kahire'nin doğusunda inşa ettikleri yeni idari başkentin adını değiştirerek resmen "Yeni Başkent" adını verdi.

Kentsel Gelişim İçin Yeni Başkent Şirketi Sözcüsü Tuğgeneral Halid El-Hüseyni, kentin isminin tüm basın bültenlerinde ve resmi yazışmalarda Yeni İdari Başkent yerine resmen "Yeni Başkent" olarak değiştirildiğini söyledi.

Temeli 2017 yılında atılan şehir, hükümet ve Kabine, bakanlık binaları ve Merkez Bankası gibi resmi kurum ve kuruluşların yeni merkezi olarak kabul ediliyor. Ayrıca, Mısır hükümetinin kalabalık Kahire yerine devletin merkezi haline getirmeyi hedeflediği şehir, bir kültür şehri, bir opera binası, bir finans ve iş bölgesi ve bir spor şehri de içeriyor.

Yeni başkentin kurulması fikri, dünyanın en kalabalık başkenti olan ve yaklaşık 18 milyonluk nüfusuyla her gün milyonlarca insanın ziyaret ettiği Büyük Kahire'nin üzerindeki baskıyı hafifletmek amacıyla ortaya çıktı.

Hükümet, Kahire'nin nüfusunun 20 yıl içinde ikiye katlanarak yaklaşık 40 milyona ulaşmasının beklendiğini ve bunun da yeni başkentin kurulmasını gerektirdiğini söylüyor.

Yeni başkent, Kahire'nin doğusunda, Kahire'nin merkezine yaklaşık 60 kilometre uzaklıkta ve ülkenin doğusundaki Süveyş ve Ayn Sukhna şehirlerine de 60 kilometre uzaklıkta yer alıyor.

Mısır neden yeni bir başkent inşa ediyor?

Peki bu milyarlarca dolarlık proje en çok kime fayda sağlayacak?

Mısır'da, Kahire'nin yaklaşık 45 kilometre (28 mil) doğusunda, Singapur büyüklüğünde bir çöl şeridinde devasa bir "Yeni İdari Başkent" inşa ediliyor.

Kahire'de yürüyüşe çıktığınızda veya arabayla gezdiğinizde, Mısır hükümetinin acil bir ihtiyacı karşılamak için milyarlarca dolarlık bu projeye giriştiğini düşünebilirsiniz.

Nitekim, mevcut başkent neredeyse hiç işlev görmüyor. Kahire'nin merkezi Tahrir Meydanı'nı çevreleyen bakanlıklar ve büyükelçilikler şehrin ana arterlerini tıkıyor. Bu binaların ve sakinlerinin güvenliğini sağlamak için birçok cadde trafiğe kapatıldığı için, şehirde A noktasından B noktasına gitmek zaman zaman imkansız hale geliyor. Dahası, zaten aşırı kalabalık olan başkentin 22 milyonluk nüfusunun 2050 yılına kadar iki katına çıkması bekleniyor.

Dolayısıyla, tamamlandığında büyükelçiliklere, devlet kurumlarına, parlamentoya, 30 bakanlığa, hızla büyüyen bir cumhurbaşkanlığı yerleşkesine ve yaklaşık 6,5 milyon kişiye ev sahipliği yapması beklenen Yeni İdari Başkent'in bir zorunluluk olduğuna inanmak kolaydır. Görünüşe göre bu, Kahire'deki idari binaları taşımakla kalmayacak, aynı zamanda çok ihtiyaç duyulan konutlar da yaratacak. Dahası, hükümet yeni projede kişi başına 15 metrekare yeşil alan ayırmayı taahhüt etti. Yeni başkentin merkezinde, New York'taki Central Park'ın iki katı büyüklüğünde, açık su ve bitkilendirilmiş yeşilliklerden oluşan bir "yeşil nehir" bulunacak. Dolayısıyla proje, aynı zamanda kirlilikle mücadele ve Mısır'ı "daha yeşil" hale getirme çabası olarak da pazarlanıyor.

Ancak yüzeyin altına bakarsanız ve en önemlisi parayı takip ederseniz, bu projenin hükümetin Kahire'deki yoğunluğu azaltmak ve şehrin sakinlerinin yaşam koşullarını iyileştirmek için yaptığı fedakarca bir çabadan çok daha fazlası olduğunu açıkça göreceksiniz.

Ordu ödüyor, ordu faydalanıyor

Yeni İdari Sermaye'nin yaklaşık 40 milyar dolara mal olması bekleniyor. Projeyi denetleyen şirket olan Kentsel Gelişim İdari Sermayesi'nin (ACUD) yüzde 51'i Mısır ordusuna, kalan yüzde 49'u ise İskân Bakanlığı'na ait.

Projenin finansmanında ordunun oynadığı muazzam rol, eski bir ordu generali tarafından yönetilen bir ülkede sivil ve askeri güçlerin iç içe geçtiğinin bir başka kanıtıdır. Mevcut Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, Mısır'ın demokratik yollarla seçilmiş ilk cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'yi deviren bir "darbe" sonrasında iktidara gelmiştir.

Ordu, projeyi yalnızca "ödemekle" kalmıyor. Bu iddialı girişimden muazzam finansal faydalar da elde edecek. Ordunun çoğunluk hissesine sahip olduğu ACUD, yeni başkentteki konut birimlerinin satışından sorumlu. Ayrıca şirket, Kahire'deki kurumlar, bakanlıklar ve büyükelçilikler yeni yerlerine taşındıktan sonra boşaltılacak binaların satışından veya işletmesinden de sorumlu. Bu binalardan bazıları Kahire'nin tam kalbinde, Tahrir Meydanı'na bakan bir konumda ve önemli bir değere sahip.

Bu, yeni sermaye tamamlandığında ordunun büyük mali getiriler elde edeceği anlamına geliyor. Üstelik, hükümetin ordunun mali durumu üzerinde çok az denetimi olduğundan, bu kazanımlar sivil bir otorite tarafından denetlenmeyecek.

İnşaat çalışmalarının kendisi başlı başına büyük bir ekonomik fırsat. Yeni bir şehir inşa etmek için sadece fonlara değil, aynı zamanda çimentoya, tuğlaya, elektrikli aletlere, marangozluğa, güvenlik ekipmanlarına ve en önemlisi insan gücüne de ihtiyacınız var. Dolayısıyla bu proje, çok ihtiyaç duyulan istihdam yaratmak ve inşaat gibi Mısır'ın temel sektörlerini canlandırmak için bir fırsat.

Ancak projenin, ülkenin belkemiği sanayilerinin ve zor durumdaki işletmelerinin yeniden ayağa kalkmasına yardımcı olmakla kalmayıp, aynı zamanda ordunun Mısır ekonomisine daha fazla nüfuz etmesini sağlayacağı yönünde endişeler de var. Örneğin, ordu, yeni şehrin inşasını tamamlamak için gereken çelik ve çimentonun çoğunu sağlama kapasitesine sahip. Dahası, düşük ücretli acemi askerler aracılığıyla ucuz iş gücüne de erişimi var. Dolayısıyla, bu eşi benzeri görülmemiş inşaat hamlesinden en çok ordunun faydalanması muhtemel.

Ayrıcalıklı azınlık için yeni bir şehir
Yeni başkent tamamlandığında kimlerin burada yaşayabileceği de henüz belli değil. Konutlar çok yüksek fiyatlara satılıyor. Yeni başkentte iki yatak odalı bir dairenin fiyatı yaklaşık 50.000 dolar; bu, kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yaklaşık 3.000 dolar olduğu bir ülkede pek çok kişinin karşılayamayacağı kadar büyük bir meblağ.

Bu nedenle Yeni İdari Başkent'in zenginler için bir başka kapalı site işlevi göreceği ve Kahire'nin yoksul ve imkânı kısıtlı sakinlerinin konut ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik çok az şey yapacağı anlaşılıyor.

Hükümet, bu yeni şehrin kapılarının daha yoksul vatandaşlara da açık olmasını sağlamak için acil adımlar atmazsa, bu yeni proje dezavantajlı Mısırlılara yardım etmede çok az şey başaracaktır. Bu nedenle Yeni İdari Başkent, birçok kişi tarafından muazzam bir kaynak israfı olarak görülüyor. Eleştirmenler, yeni başkentin inşasına harcanan paranın, yakında "eski Kahire" olarak anılacak olan bölgenin yoksul kesimlerindeki yaşam koşullarını iyileştirmek için kullanılması gerektiğini savunuyor. Bu eleştirilere yanıt olarak hükümet, şehrin ileride sosyal konutlar da inşa edeceğini söyledi, ancak bu birimlerin ne zaman inşa edileceği ve ihtiyaç sahiplerine ne zaman ulaştırılacağı konusunda herhangi bir ayrıntı vermedi.

Tüm bunlar, Hüsnü Mübarek rejimini ve onun düşüşünü akla getiriyor. Mübarek iktidarının son on yılı, ekonominin büyümesine yardımcı olan, ancak aynı zamanda bu büyümenin faydalarının toplumun daha yoksul kesimlerine ulaşmasını engelleyen zengin kapitalist kliklerin yükselişiyle desteklendi. Mübarek rejimini deviren Ocak 2011 protestolarının en belirgin sloganlarından biri de "sosyal adalet"ti. Ülkenin zenginlerini daha zengin, orduyu daha güçlü kılacak ve kaynakların giderek artan bir şekilde yanlış dağıtılmasına katkıda bulunacak olan bu projeyle, Sisi, Mübarek'in düşüşüne yol açan hataları tekrarlıyor gibi görünüyor.

Peki, eğer proje halka yardımcı olmayacaksa ve hükümete desteklerini artırmayacaksa, El-Sisi neden bu muazzam çabayı gösteriyor?

İstikrar, meşruiyet ve miras

Mısır'ın Yeni İdari Başkenti sıradan Mısırlılara pek yardımcı olmayabilir, ancak Cumhurbaşkanı el-Sisi'ye bazı önemli faydalar sağlayacak.

Öncelikle, bu yeni proje Mısır'ın güçlü şirketlerini Sisi'nin safına çekmeye yardımcı olacak. Özel sektör, Mübarek döneminde Mısır'da önemli bir ekonomik ve siyasi nüfuza sahipti. Ancak Sisi'nin iktidara gelmesinden sonra, ordu tarafından büyük ölçüde devre dışı bırakıldı ve ikincil bir aktöre indirgendi.

Mısır gibi neo-liberal ekonomilerde, otoriter hükümetlerin istikrarı sağlamak için özel sektörün desteğine ihtiyacı vardır. El-Sisi ise, yeni bir başkent inşa etmek gibi büyük bir inşaat çalışmasının, işletmeleri kazanmanın en iyi yolu olduğunu biliyor.

Yeni İdari Başkent'in inşasından en çok askeriyenin faydalanacağı düşünülse de, proje o kadar büyük ve kazançlı ki özel sektör için de fırsatlar yaratacak.

Örneğin, Mısır'ın en büyük inşaat şirketlerinden biri olan Talat Mustafa Grubu, Yeni İdari Şehir'de "akıllı şehir projesi" olan "Noor City"nin temellerini attı. Bu tür projeler, özel sektöre hükümeti destekleme konusunda teşvik sağlamanın yanı sıra önemli vergi gelirleri de sağlıyor. Örneğin, Noor City'nin tahmini 7 milyar dolar vergi geliri elde etmesi bekleniyor.

Yeni başkent aynı zamanda Sisi'ye çok ihtiyaç duyduğu meşruiyeti de sağlayacak.