SAFURE CANTÜRK
ANKARA - Türk kültüründe en eski evlenme geleneklerinden biri olan kız kaçırma, Türkiye'de evlenme gelenekleri arasında yer alıyor.
Hala Anadolu'da yaygın olarak başvurulan bir uygulama olan kız kaçırmanın ise değişik ve ilginç yöntemleri ve nedenleri var. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu'nun çıkardığı 'Aile ve Toplum' dergisinde, Türkiye'de kız kaçırma olgusunun tarihsel geçmişi, yöntemleri ve nedenleri ile ilgili bir araştırma yayınlandı. Buna göre, kız kaçırma, ister tek tarafın isterse iki tarafın da rızası olup, olmadığına bakılmaksızın evlenme ya da bir yuva kurma amacıyla meydana gelen bir toplumsal olaydır. Kız kaçırma, evlenme çağında bulunan bir erkeğin kızın evine dünür göndermeden, zorla ya da çeşitli hile yolları ile ama yuva kurma amacıyla yapılan işlem olarak tanımlanıyor. Araştırmada kız kaçırmanın bölgelere göre değişen ve ilginç yöntemlerinden de söz ediyor. Buna göre, 'Kaçırma' adı verilen yöntemle, bir kızın ya da kadının istek ve onayı olmadan bekar ya da bir dul erkek tarafından zorla ya da çeşitli hile yollarına başvurarak götürülmesidir. Kız kaçırmadan söz edilirken daha çok bu kavram anlaşılır. Zora başvurmadan da kız kaçırma olabilir. Kız ve erkeğin anlaşarak birlikte kaçması, 'Kaçışma' olarak nitelenir ki bu durumda düğün yapılmaz. Böylece taraflar, düğün giderlerinden, armağanlardan kurtulmuş olur. Çerkez topluluklarında, Sivas Türkmenlerindeki evlenmeler, daha çok kaçışma yöntemi ile olur.
'Oturakalma' yöntemi, kızın, erkeğin evine kendiliğinden gelip yerleşmesidir. Kız, sevdiği gence ailesi tarafından verilmeyince bu yola başvurabilir. Ya da kızın ailesinin yoksul oluşu da bu konuda rol oynayabilir. Kütahya, Sivas, Kastamonu gibi yörelerde bu duruma sıkça başvurulur. Oturakalma olayında kız, şeref ve haysiyetini hiçe sayarak erkeğin evine gidip oturduğu için, erkeğin ailesi çoğu kez bu kızı kabul eder. Ancak bu kabulleşmenin temel nedenini kızın reddedilmesi durumunda ailenin düşman kazanacağı konusunda aramak daha doğru olur. Ayrıca, oturakalma olayında erkeğin kaçırılması söz konusu olmamakla birlikte, erkeğin evine gidip oturan kız reddedilmediği takdirde bu olaya erkeğin simgesel bir biçimde dahi olsa kız tarafından kaçırılması gözü ile bakılır.
'Dezmal Kaçırması' isimli yöntem ise Hakkari gibi yörelerde kız yerine, kıza ait bir eşyanın kaçırılması geleneği vardır ki bu gelenek, kız kaçırmakla eş tutulur. Kız çeşmede, yolda ya da evde iken delikanlı, kızın başörtüsünü yani dezmalını zorla çözüp kaçırır. Başörtüsü kaçırılan kız, gerçekten kaçırılıp iğfal edilmiş gibi sayılır. Böylece erkeğin ailesi kızın ailesi ile anlaşmak zorunda kalır. Kimi zamanda kızın ailesi ve akrabalarıyla oğlan ve oğlan tarafı arasında bu yüzden silahlı çatışmalar çıkması da söz konusu olabilir.
Rize'nin bazı bölgelerinde ise kız kaçırma olayına, 'Kız çekme' denir. Kızı isteyip de alamayan erkek tarafı, kız değirmende iken, ot keserken, imecede çalışırken kızı zorla çeker götürür. Kız kaçıranlar silahlıdır ve kararlıdır. Erkek kızı akrabalarından birinin evine götürür ve burada kıza zorla sahip olur. Birkaç gün dağlık bir yerde saklanır. İki aile uzun süre birbirine dargın kalır ancak daha sonra barışırlar. Kız, oğlanı istiyor ancak ailesi vermiyorsa bu kaçırma olayı adeta tezgahlanır. Karşılıklı iletişimle uygun zaman kollanır ve oğlan zorla kızı kaçırmış olur. Burada kızın bağırıp çağırması rol gereğidir. Bir süre sonra kızın çeyizi kıza gönderilir. Kız tarafı ikna edilerek barış sağlanır.
'Peşe gitme' ise kızın kendi isteğiyle ve ailesine karşı tavır alarak anlaşmalı bir biçimde erkekle birlikte kaçmasıdır. Peşe gitme olayı, kimse engellemeye kalkmasın diye gece olur. Herkes uyuduktan sonra, sabaha karşı kız bohçasını hazırlayarak evden çıkar ve dışarıda bekleyen oğlanla buluşur. Peşe gitme olayında kızın olayının kaçırmadan mutlaka haberinin olduğu varsayılır. Kız kaçırma ya da peşe gitme olaylarından sonra anlaşma sağlansa bile düğün yapılmaz. Başlık parası alınır ve elbise kesilir. Ya da kızın bir sevdiği varsa, başka aileye, istemediği yere gitmemek için oğlana haber gönderir, belirledikleri yerde buluşur ve kaçarlar.
Kaçırma ve Kaçışma durumlarında kız tarafı, anlaşmak için başlığı artırır ve mahkemeye gideceğini duyurarak erkek tarafına baskı yapar.
Güncellenme Tarihi : 16.3.2016 21:01
