TÜRKLER UZAYA NEYİN ADINI YAZDIRMAK İSTER?

İsminizi uzaya yazdırmak artık hayal değil. Belki yakın gelecekte Mars’taki bozkırlara, Ay’daki dağlara sevdiğiniz ismini verebilirsiniz. Bu işin Türkiye’deki öncülerinden Musa Tokmak, NASA’dan uzaydaki cisimlere isim verme hakkını aldı. 2003’te Turkcemizuzaya.org isimli bir internet sitesi kurup isim toplamaya başladı. Ertesi yıl Karatepe ve Anadolu isimlerinin Mars’taki kraterlere verilmesine sağladı. Ama web sitesini ziyaret edenler en çok köyünün, bir sevdiğinin, çocuğunun veya tuttuğu takımın ismini yazdırmak istiyor.

Her şey 2003’te lise öğretmeni Musa Tokmak’ın Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’nın web sayfasını tesadüfen gezerken gök cisimlerini isimlendirme kurallarını görmesiyle başladı. "Neden böyle bir şey yapmıyoruz?" dedi. Ve düşündüğü birkaç ismi e-mail ile NASA’ya gönderdi. Kısa bir süre sonra ona cevap verdiler. Hatta tek tek değil, çok sayıda isim önerebileceğini söylediler. Tokmak da NASA’ya Türkiye’de bu isimlendirme işini üstlenmek istediğini söyledi. Tokmak’ı geri çevirmediler.

Musa Tokmak tüm dünyadan gelen isimlerin NASA tarafından uzay coğrafyalarına verilmesinin yıllar öncesine dayandığını söylüyor: "Bugüne kadar gök cisimlerine genelde batı kültürüne ait isimler verildi. Kimi ülkeler basın vasıtasıyla ulusal kampanyalar düzenledi, kurallara uymadığı halde kendi kültürlerine ait isimleri kabul ettirmeyi başaranlar bile çıktı."

NASA’YA HER YIL 50 İSİMTEKLİF ETME HAKKIMIZ VAR

2003’te NASA’dan isim teklif etme iznini alan Tokmak, bu işin meraklılarına en kolay internet yoluyla ulaşabileceğini düşündü. www.turkcemizuzaya.org isimli web sitesini kurup isim toplama kampanyası başlattı. Kısa süre sonra birçok gönüllü de ona yardımcı olmaya başladı. "Henüz yeterince organize değiliz. Sadece bir web sayfamız var ama her yıl NASA’ya gönderdiğimiz bu isimleri kabul ettirmeye çalışıyoruz. Mali kaynağımız yok. İşleri gönüllülük prensibiyle yürütüyoruz."

NASA, siteye yılda 50 isim önerme hakkı tanıdı. Bu isimlerin İngilizce tanımlarının verilmesi ve gerçek olduklarına dair kaynak gösterilmesi gerekiyor. Örneğin "Anadolu" ismi için bir harita kaynak gösterildi. Ardından isimler NASA’nın veri tabanına alınıyor. Birkaç yılda bir toplanan komite tarafından diğer ülkelerin teklifleriyle Türkiye’nin teklifleri bir arada incelenecek, uygun bulunanlar uzay coğrafyasına verilecek.

Bugüne kadar web sitesine on binlerce isim önerisi geldi. En çok da Atatürk ve Fatih Sultan Mehmet isimleri önerildi. Köyünün, sevdiği kişinin, çocuğunun, tuttuğu takımın ismini gönderenlerin sayısı çok fazla. Şarkıcı isimleri de çok önerildiği halde kurallara uymadığı için eleniyor. Türkiye’deki kampanyanın ilk başarısı 2004’te geldi: Karatepe ve Anadolu isimleri Mars’taki kraterlere verildi.

Musa Tokmak geçen yıl sadece yirmi isim önerebildiklerini söylüyor: "Kurallara uygun isimleri seçip kaynakları oluşturmak çok zaman alıyor." 2007 yılı isimlerinin seçici jurisi Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ oldu. Atatürk, Mevlana, Yunus Emre, Aziz Nesin, Atilla, Sümer, Zigurat, Ur ve Kars gibi isimleri seçti. Bu isimler bu ay NASA’ya gönderildi. Uluslararası Astronomi Birliği ve NASA komitesi bu isimlerin girip girmemesine karar verecek. Tokmak sonuçları heyecanla bekliyor ve 2008 yılı için isim toplama işlemlerinin halen devam ettiğini söylüyor.

SATÜRN’DEKİ VADİNİN ADI HARRAN

MARS’TAKİ KRATERİN ADI SİNOP

Uzay coğrafyasına isim vermek için ilk öneriler 1960’lı yıllarda Türkiye’de çalışmış yabancı bilim adamlarınca yapıldı. Kabul edilmiş isimler arasında şunlar vardı: Merkür’deki kratere Mimar Sinan’ın ilk adı Sinan; Venüs’teki kratere Halide Edip Adıvar’ın soyadı Adıvar ve Mihri Hatun; Mars’taki kraterlere Sinop, Hashir, Bozkır, Zir, Mut, Tarsus, Anadolu, Çan ve Ay’daki kraterlere Uluğ Bey, İbn-i Sina ve Toros, Satürn uydusundaki vadiye Harran isimleri verildi.

NASIL İSİM ÖNEREBİLİRSİNİZ?

www.turkcemizuzaya.org sitesindeki link vasıtasıyla isim önerilebiliyor. Facebook’taki "Uzaya isim ver" ve "Türkçemiz Uzaya" adlı guruplar aracılığıyla da isim önerileri yapılmakta.

HANGİ GEZEGENE NE ÖNERİLEBİLİR?

Venüs: En az üç yıl önce ölmüş ve herhangi bir alanda kendini ispat etmiş başarılı olmuş ünlü kadın sanatçılar, ressamlar, bilim adamları gibi kişilerin adları Venüs’deki plato adlarına verilebilir.

Ay: Ay’daki kraterlere ünlü ve en az üç yıl önce ölmüş bilim adamları, bilginler, sanatçılar ve kaşiflerin ismi verilebiliyor. Ay’daki dağlar için Türkiye’deki dağ isimleri önerilebiliyor.

Mars ve uyduları: Nüfusu 100 binden az ve herhangi bir haritada görülebilecek kasaba veya köy adları. Küçük vadilere antik nehir veya günümüzdeki nehir isimleri.

Merkür: Kraterlere ünlü olmuş ve ölmüş sanatçı, müzisyen, ressam ve yazarların ismi önerilebilir.

Satürn: Kraterlere göl ve nehir isimleri.

Neptün uyduları: Türkiye deki ünlü çeşme ve oldukları yerlerinin adları veya bunlar dışında gayzer ve gayzer yerleri.

Astreoidler: Kraterlere Türkiye’deki ünlü mağara isimleri, şifalı su kaynak yerleri ve kömür madeni olan yerler.

Diğer kriterler: İsimler açık ve kısa olmalı. 16 harfi geçmemeli. Politik, dini ve askeri olmamalı.

(HÜRRİYET)