YENİ BİR TARTIŞMA: 'İLİŞKİ' Mİ 'ORTAKLIK' MI?

ABD, "stratejik ilişki var" derken Türkiye, ortaklıkta ısrarlı. Amerikalılar, "İlişkinin içi dolu değil, Türkiye'nin bundan sonraki tutumu önemli" diyor.

ABD Başkanı George W. Bush ile Başbakan Tayyip Erdoğan'ın Beyaz Saray Zirvesi'nin ardından iki ülke ilişkilerini farklı tanımlamaları yeni bir tartışma başlattı: Türkiye ve ABD, Erdoğan'ın dediği gibi 'stratejik ortak' mı, yoksa Bush'un tanımıyla ortada sadece 'stratejik ilişki' mi var?

1999'da Türkiye'yi ziyaret eden ABD eski Başkanı Clinton ilişkilerde yeni bir dönem olduğu sinyalini vermiş ve "stratejik ortaklık" tanımını kullanmıştı. Ancak Bush yönetimi, 1 Mart tezkeresinden beri Türk-ABD ilişkilerini "stratejik ortaklık" olarak nitelendirmekten kaçınıyor. Amerikalılara göre, ortaklık; "çok daha büyük bir işbirliği, çıkarların örtüşmesi ve ilişkilere her düzeyde (hükümet, asker ve devletin ilgili kurumları) sahip çıkılması" anlamına geliyor. Bu çerçevede ABD'nin İngiltere ve İsrail ile ilişkileri örnek gösteriliyor. Erdoğan'ın, Bush ile görüşmesinin ardından ısrarla "stratejik ortaklık" ifadesi kullanmasına dikkat çeken üst düzey bir Amerikalı yetkili, "Başkan Bush 'stratejik ilişki' derken, Erdoğan 'stratejik ortaklık' vurgusu yapıyor. Arada önemli farklar var. Şu anda iki ülke arasında sözü edilen stratejik ilişkinin bile henüz içi dolu değil. Türkiye'nin bundan sonraki tutumu bizim için çok önemli" dedi. Başbakan Erdoğan'ın görüşmesinin ardından yaptığı basın toplantısında, "ABD Başkanı ilişkileri stratejik ortaklık olarak tanımladı" demesine karşın Amerikalı yetkililer bunun mevcut durumu yansıtmadığını belirtiyor. Beyaz Saray Sözcüsü Scott McClellan'ın, Erdoğan-Bush görüşmesini "Stratejik ortaklığı yeniden canlandırma amaçlı" olarak tanımladığını vurgulayan bir ABD yetkilisi, "Yani şu anda bu ortaklık mevcut değil" dedi. Washington, Bush-Erdoğan buluşmasından çok bundan sonraki sürecin ilişkiler için belirleyici olacağı görüşünde.

Bush ve Erdoğan'ın iki ülke arasındaki işbirliğini ifade etmek için farklı kelimeler seçmesi kafaları karıştırdı. Uluslararası ilişkiler uzmanları, Bush'un "stratejik ilişki" kavramını bilinçli olarak kullanıp kullanmadığının önemine dikkat çekti.

* Prof. Hasan Ünal (Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü): İlişki ve ortaklık kelimelerinin kullanımında bir nüans var. Bush tarafından bilinçli kullanılıp kullanılmadığı çok önemli ki, bu da ancak konuşmanın gidişatından belli olabilir. Ayrıca, Amerikan tarafı stratejik ilişki yani 'Strategic relations' lafına özel bir önem mi atfediyor, stratejik ortak 'Strategic partner' lafından daha düşük bir kategoriyi mi ifade ediyor bunu önümüzdeki günler gösterecek.