Zonguldak'ta yayınlanan Pusula gazetesi; Karadon Müessesesi, Yeni Servis Kuyu  Dibi - 540 Kat hazırlıklarında meydana gelen grizu patlamasının nedenleri ve sonuçlarını araştırdı. Bu sonuçlar, büyük bir ihmaller zincirini ve önemsememezlik sonucu facianın yaşandığı sonucunu doğruluyor. Türkiye Taşkömürü Kurumu ve Yapı-Tek firmasının yanıtlaması gereken sorular var. İşte soru işaretleri:

Sensörler neredeydi?

25 dakikada yüzde 4 oranında olan metan gazı seviyesi nasıl oldu da bu kadar kısa zamanda sıfırlandı. Arından çıkan gaz geri sirkülasyon yaptığı için tam olarak nerede yoğunlaştı. Buradaki yoğunlaşmadan bütün çalışanlar haberdar edildi mi? Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın açıkla-malarına göre böyle bir ikaz durumunda bütün elektrik tertibatı durur. teorikte ki bu düşünce pratiğe geçti mi?

Gaz akımından, geridekilerin bilgisi var mıydı?

Dinamit atılıp patlama yapıldıktan 10 dakika sonra tespit edilen gaz galeriden geri sirkülasyon yaparak ana galeriye çıkarak havalandırma akımının olduğu Gelik yönüne doğru gittiyse hemen ileride, daha önde göçertme yapılan galeriye paralel ikinci galeride çalışanların bu durumdan haberi var mıydı. Gazın akış yönünde bulunan bu işçiler bu sırada çalışmaya devam ettikleri için kıvılcım ortamı yaracak bir hareket yapmış olabilirler mi?

Havalandırma kuyusundan neden inilemedi?

Patlama sonrası Karadon eski kuyudan yapılan kurtarma çalışmaları gizli tutuldu. Oysa işçilere en kolay müdahale edilebilecek yerlerden birisi bir üst kod ile patlamanı yaşanan -540 kodu arasında bulunan ‘Çinbür’ denilen dik bir kuyu idi. Ancak bu kuyu dibinde göçük olduğu için müdahale yapılamadı. Bu göçüğün eski olduğu tahmin ediliyor. Hatta buranın gaz çıkış yolunu kapattığı için patlamaya zemin hazırladığı da öner sürülen bilgiler arasında. Eski kuyudan giren tahlisiye ekipleri bir süre desendere diye tabir edilen dar alandan indikten sonra yeni 360 kodunda yeni kuyunun başına geldiler. Sonradan yapılan bir sistem ile buradan aşağı inerek çalışanlara ulaştılar. İşçileri alarak aynı yolda 360 kadar inen eski kuyunun dibine getirdiler.

Sinyal dairesindeki kişi ne dedi?

Sinyal dairesindeki iki kişi “Ne oldu” diyedışarı bile çıkamamışlar. Akla gelen soruların başında sinyal dairesindeki görevlinin bu süreci nasıl izleyip yorumladığı ve yetkililere haber verip vermediği, verdiyse kimlere verdiği ve ne yanıt aldığı geliyor. Kurum yetkililerinin ocak içinde bulunan çalışanlara nasıl bir uyarıda bulunduklarını açıklaması gerekiyor.

Harç makinesi mi kaynak mı?

Patlamayı oluşturan “ateşleme kaynağı” nedir? Aşağıda en son ne zaman kaynak yapıldı. Öncelikle bu esnada, kuyu dibinde oksijen kaynağı yapılıyor muydu? Elinde yanık olduğu için başka bir arkadaşından kendi yerine kaynak yapmasını isteyen ve kendisi yukarıda olan çalışan kimdi. Burada ki kaynak makinesi nerede, en son ne zaman kaynak yapıldı. Harç makinesi degaj oluşan uzak bir noktada bulunduğu için çalıştırılmış olabilir mi?

Göçükler eski mi yeni mi?

Patlamanın yaşandığı kuyuda hasar meydana geldiği için girilemeyince kurtarma çalışmaları Gelik Ocağı’ndan sürdürüldü. Bu yöndeki gaz ve su boşaltıldıktan sonra 8 metrelik bir göçük geçildi. Sonrasında karşılaşılan  20 metrelik bir göçüğü geçmek için çalışmaların 4 gün sürebileceği belirtildi. O göçüğün ardında da başka göçükler olup olmadığı belli değildi. Muhtemel başka göçükler nedeniyle çalışmalar haftalarca da sürebilirdi. Burada çok kritik bulgular göçüklerin yeni değil eski olduğu yönünde. Patlamadan sonra nasıl bu boyutta göçük oluşur. Daha önce de bu yol üzerinde göçükler var mıydı. Buna göre kamuyu ve yetkililer yanıltıldı mı?

Pervanelerin durumu neydi?

Patlamanın nedeni stop olmayan “Tali Pervaneler” olabilir mi? Bu pervaneler kirli hava devresi üzerinde olabilir mi? Tali pervane yeri seçiminde hata var mıydı?
Neden önemsenmedi ve hafife alındı?
Saat: 12.49 Milyonda 100,  CO Ateşleme sonrası çıkan gazdır. Önemsenmemiş olabilir. Saat: 13.02’de yüzde 4, CH4 okununca (olasılıkla bu degaj anıdır) ne yapılmıştır.  - 540 katı ile Ve (veya) İki (1 ve 2 nolu) hazırlık arını ile haberleşme nasıl sağlanıyordu? Patlama, metan tespitinden 25 dakika sonra oluyor. Ocağın boşaltılması için acil olarak ne yapıldı? Bu sırada kuyunun üstten  40. metresinde devam eden kablo döşeme çalışmasının aksamaması için kim talimat verdi. Kim; yüzde 4’lük metanın havalandırmayla temizleneceğini söyledi. O sırada arından gaz akışkanlığı devam ediyor muydu?

Patlama öncesi iş kazası yaşandı mı?

Dün itibariyle iki işçiye henüz ulaşılamadı. İki işçi patlamanın şiddetiyle 720 metrelik kuyunun dibine düşmüş olabilirler. Diğer bir ihtimal ise postanın altında kaldıkları yönünde. Eğer işçiler göçük altında kaldılar  ise patlama öncesi zaten bir iş kazasının yaşandığı ortaya çıkacak. Metan gazı henüz tespit edilmeden meydana gelen ani göçük ile iki işçi posta yığını altında kalmış olabilir. Bu durumda meydana gelen göçükten diğer çalışanların haberi olmamış olabilir.

Karadon’daki çalışma neden gizli tutuldu?

Bu tür olaylarda dakikalar önem taşırken, kurtarma kafesi ile müdahaledeki 60 saat gecikmenin nedeni nedir? Buradan yapılan müdahaleyi kaç kişi biliyordu ve neden gizli tutuldu. Buradan gizli yürütülen çalışma sırasında yeni bir iş kazası olsaydı sorumlusu kim olacaktı?

Ölen işçiler Amelebirliği üyesi mi?

Sosyal Güvenlik kuruluşu olan Amalebirliği bu tarz çalışanları üye yapıyor mu? Özel sektör işçileri Amelebirliği’ne üyemiydi? 1983 yılında oluşturulan yardım fonu ne oldu. Bu madencileri de kapsıyor mu? Bu soru üye yapılmamış bu çalışanların maaşlarının iki katı oturum parası alan TTK yöneticilerine de sorulmalı?

Başbakan’a ne dediler?

Bu kadar süre burada Karadon ve Gelik’te kalan yetkililer sanayi ve sosyal yapıların çevresindeki işgali, acaba fark ettiler mi? Yıllardır bakılmayan yolar, yapıl-mayan asfalt neden yapıldı? Başbakan gelinceye kadar bu sorunu görmezlikten gelen milletvekilleri ve yetkililer bu manzarayı yeni mi gördü. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a bu utanç yollarını nasıl izah ettiler. Başbakan’a göçükle ilgili bu sorularının yanıtını nasıl verdiler?

İşçi yakınlarına ne kadar ödenecek?

Cenaze yardımını anladık. Bu ölenlerin tazminatları nasıl ödenecek? Kim ödeyecek? Hani 160 yılık bilgi birikimi vardı? Ne oldu. Uçtu mu? Makamlar belirlenirken konusunun uzmanları mı göreve getiriliyor. Yoksa liyakat nelere göre belirleniyor. Hani tayin atama yönetmeliği vardı. Hani artık atamalar bu yönetmeliğe göre yapılacaktı. Bunlar bu ihmaller zincirinin yaşanmasında hiç mi bir neden değil? Kurumda giderek devam eden küçültme ve özelleştirmelerin yanı sıra, atölyelerin lav edilmesi, teknik ve donanım akışının sürekli sağlanamaması, çalışanlar arasında usta çırak ilişkisinin giderek ortadan kaldırılması, denetim mekanizmalarının baskı altında tutulması gibi nedenler bu sonucun yaşanmasında etkili değil mi? Her zaman örnek gösterilen Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun ekiplerinin hala iki işçiyi çıkartamamış olması neyin nesi?

 

 

Grizu patlaması öncesinde ve sonrasında yaşananlarla ilgili detaylar:

Tahliye edilmesi gerekiyordu

Patlamaya neden olan metan gazıyla ilgili olarak yüzde 4’lük tespite rağmen bu verilerin ciddiyete alınmadığı  gözleniyor.
Ocak içinde ‘vak vak’ diye tabir edilen uyarıların olmaması mümkün görünmüyor. Uzmanlara göre yüzde 4 metan seviyesinde ocağın derhal boşaltılması ve yukarıdaki görevlinin ocak içine hemen terk etmeleri uyarısında bulunması gerekiyordu. 
Basına bildirilen, Gaz İzleme Verilerine Göre:
Saat: 12.49 Karbonmonoksit  (CO) -100 PPM (Milyonda 100)
Saat: 13.02 Metan (CH4) - % 4 (yüzde 4)
Saat 13.27 Metan (CH4) - %  0 (PATLAMA)

28 kişinin bulunduğu yerler

Hizmet alımı ile Kat Hazırlığı yaptırılan Yapı Tek firmasının 30 çalışanından 28’nin cesetlerinin nerelerde bulunduğu kroki ile netleştirildi. Buna göre işçilerin 1 nolu hazırlık, 2 nolu hazırlık ve su havuzları çevresinde çalıştıkları, çıkışa yakın bölümlerde çalışan işçilerin patlamanın sonucunda kuyu başına yöneldikleri tespit edildi.

Çoğu karbonmonoksit gazından öldü

Patlama sonrasında ölü olarak ulaşılan madencilerin bir kısmında patlamanın neden olduğu “darbe tesiri”, “yanıklar”, görüldü, bir bölümünde de patlama sonrasında oluşan gazlarla zehirlenme ve boğulma sonucu ölüm tespit edilmiş durumda.

Gaz maskeleri yoktu

Çalışan işçilerde zorunlu olması gereken gaz maskesinin bulunmadığı saptandı. Gaz maskeleri olsaydı 45-60 dakika bunları kullanabileceklerdi. Bu süreçte içeride yangın olmadığı için kuyu başına kadar gelip dışarıdan gelecek temiz havadan yararlanarak yaşama şansları düşükte bir ihtimal de olabilirdi. Çalışan işçilerde gaz maskesinin bulunmadığı saptanmış olmakla birlikte bu durumda maskenin de önemi yok görünüyor. Gaz çıkmış, patlamış, kimse yerinden kımıldayamadan ölmüş. (Kurtarıcılardan edindiğimiz krokide olduğu gibi.)

Degaj kaçınılmazdı; ihmal, patlamaya neden oldu

Hadi Yöneticilere göre; “Degaj olabilir” diyelim. Dinamit patlatılan arında meydana gelen degaj yani kömürün püskürmesi kaçınılmaz.  Ama burada önemli olan patlama.
Her degaj patlar mı? Bütün çabalar, trilyonları bulan masraflar, alev sızdırmazlıklar, anti grizular patlamayı önlemek için değil mi?