100 YIL ÖNCE FRANSIZCA'YA ÇEVRİLEN FATMA ALİYE'NİN ROMANI TÜRKÇE'YE AKTARILDI

KAYNAK : Haber Vitrini Yaşadığı dönemde ‘ilk’lerin kadını olarak anılan yazar Fatma Aliye’nin 1899 yılında kaleme aldığı romanı ‘Udi’, araştırmacı–yazar Ferit Ragıp Tuncor tarafından ilk kez günümüz Türkçesine aktarıldı. Selis Kitaplar’ın yayınladığı kitap 100 yıl önce Fransızcaya çevrilmiş. Fatma Aliye, 1864 yılı İstanbul’una gözlerini açtığında, hayatı boyunca önde yürüyeceğinin müjdesini veren bir babaya sahipti. Osmanlı devletinin üst düzey yöneticisi olmanın yanı sıra tarih ve hukuk alanındaki ilmiyle ünü günümüze kadar ulaşan Ahmet Cevdet Paşa’nın en büyük kızıydı ve o dönemde Avrupalı kadınların bile sahip olmadığı eğitim imkanlarına henüz beş yaşındayken kavuşmuştu. Fatma Aliye, babasından tarih ve şark felsefesi, İlyas Matar Bey’den Fransızca, hukuk alimi Ali Şehbaz Efendi’den hukuk ve o zamanın diğer meşhur hocalarından fizik, kimya ve matematik dersleri alıyordu. Evleninceye kadar aldığı bu eğitim onun ‘ilk’lerin kadını olarak anılmasını sağladı. Fatma Aliye, konak eğitiminin yetiştirdiği ilk entelektüel kadınlardandı. Yetişme tarzı, hem yüksek bir Osmanlı bürokratının konağındaki yaşantıdan hem de Tanzimat sonrası dönemin kültürel ortamından izler taşıyordu. Babası Ahmet Cevdet Paşa, Doğu kültürüne, gelenek ve itikatlarına bağlı bir insandı; ancak Batı kültürüne ve Batı dillerine ilgi duyan kızına hiçbir zaman engel olmadı. Fatma Aliye, roman ve hikaye için olumsuz düşüncelerin beslendiği öyle bir dönemde Georges Ohnet’in ‘Volonte’ isimli romanını ‘Meram’ adıyla Türkçeye çevirerek (1890) hem ilk kez roman tercüme eden kadın unvanını hem de yeteneğini fark eden babasının büyük desteğini kazandı. ‘Bir Hanım’ imzasıyla yayınlanan bu roman, Aliye’nin ilk eseriydi ve o dönemde bir kadının Fransızcadan roman tercüme edeceğine ihtimal verilmediği için o mahlasın gerçekten bir kadına ait olduğuna hiç kimse inanmadı. Fatma Aliye’nin bundan sonraki bazı yazılarında ‘mütercime–i meram’ imzasını kullandığı da biliniyor. Fatma Aliye, kendi ismini ilk defa 1892’de yazdığı “Muhaderat” adlı romanında kullandı. Kendisine büyük şöhret kazandıran ve Servet–i Fünuncular arasında itibar görmesini sağlayan bu eserinde, eğitiminde payı olan Ahmet Mithat Efendi’nin tesiri görülür. Yazarın ilk romanı olan ve aynı zamanda bir kadın tarafından kaleme alınan ilk roman unvanına sahip olan Muhaderat’ın Fransa’da düzenlenen bir yarışmada ödül aldığı da biliniyor. Osmanlıcadan günümüz Türkçesine aktarılan Muhaderat, ocak ayında yine Selis Kitaplar tarafından yayınlanacak. Kitapları yüz yıl önce Batı dillerine çevrildi Günümüz yazarlarının eserleri Batı dillerine yeni yeni çevrilirken, Fatma Aliye’nin birçok kitabının bundan 100 yıl önce İngilizce ve Fransızcaya tercüme edilmiş olması, o dönemde ‘kadın yazar’ olmanın güçlüğü de göz önüne alınırsa büyük bir başarı olarak kabul edilmeli. 1891 yılında, yazarın Nisvan–ı İslam adlı eseri İngilizceye, ardından Arapçaya çevriliyor. Udi romanı, 1900 yılında Fransızcaya çevriliyor ve Fatma Aliye o yıl, bütün eserleriyle birlikte Paris’teki kitap sergisine davet ediliyor. Aliye, Paris seyahati dönüşünde izlenimlerini Hanımlara Mahsus Gazete’de yazıyor. Pierre Loti, Emil Julyard gibi dönemin aydınlarından mektuplar alan yazarın biyografisine The Woman’s Library of The Worlds Fair kataloğunda da yer veriliyor. 14 Temmuz 1936 tarihinde vefat eden Fatma Aliye’nin tercüme ve romanlarının yanı sıra sosyal, felsefi ve tarihi içerikli yayınlanmış 19 eseri bulunuyor. Udi; sanatıyla ayakta kalan Bedia’nın hikâyesi Udi, babasından ud çalmayı öğrenen ve tüm zenginliğini yitirdiğinde sanatıyla ayakta kalabilen Bedia’nın hikayesini anlatıyor. Önceleri sadece babasıyla birlikte kendi evlerinde meşk yaparak eğlenceli vakit geçiren Bedia’nın müreffeh hayatı pek uzun sürmez. Babasının vefatından sonra evlendiği adamın, kendisine kalan mirası gece âlemlerinde tükettiğini fark eden Bedia’nın pek sevdiği udu, o günden sonra ekmek teknesi olur. Kitaplarında yaşadığı dönem için yeni sayılan konuları işleyen Fatma Aliye, Udi’de ‘iffet’ kavramı üzerinde yoğunlaşıyor. (zaman) Güncellenme Tarihi : 16.3.2016 18:32