ABD'nin kara listeye aldığı Türk Ali Canko kimdir

ABD Hazine Bakanlığı, Türkiye'nin aralarında bulunduğu bir dizi ülkedeki şirket ve kişileri, İran'a yönelik yaptırımları deldikleri gerekçesiyle kara listeye aldı. Kara listeye aldığı kişilerden birisi de Türk vatandaşı Ali Canko.
Bir Türk vatandaş da listede ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Çin ve Rusya ile İran arasında nükleer programı konusunda Kasım ayında varılan 6 aylık anlaşma uyarınca, Tahran hükümetine yönelik ekonomik yaptırımlarda 7 milyar dolarlık bir gevşetmeye gidilmişti.

Buna rağmen, ABD Hazine Bakanlığı, İran'a yönelik yaptırımların 'arkasından dolanan' kişi ve şirketlere ilişkin tespitlerde bulunmaya devam ediyor.

En son açıklanan kişi ve şirketler Türkiye, İspanya, Almanya, Gürcistan, Afganistan, Liechtenstein ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde faaliyet sürdürüyor.
Bunlar arasındaki Türk vatandaşı Ali Canko, İran'ın silah taşıyabilen bir sürat teknesi edinip 'ters mühendislik' yapmasına aracı olmakla suçlanıyor.Bir İspanyol firması, İran'ın nükleer programına destek olmaktan sorumlu tutulurken, Alman firması Deutsche Forfait'in, İran'ın petrol anlaşmaları yapmasına yardım ettiği öne sürülüyor.
PEKİ ALİ CANKO KİMDİR?
Türk kamuoyu onu geçtiğimiz ay İtalya- İzmir arasında kırdığı hız rekoru ile tanıdı. Oysa Ali Canko, yıllardır uçaktan otomobile kadar pek çok iddialı tasarıma imza atıyor
Geçtiğimiz günlerde İtalya- İzmir arasında kırılan denizde hız rekoru (İtalya Viareggio'dan İzmir'e 1084 millik yol 27 saatte alındı) gündeme bomba gibi düştü. Doğal olarak insanın aklına "Neden İzmir?" sorusu geliyor. Ali Canko'yu aradığımda ilk sorum da bu oldu, "Çünkü ben İzmirliyim, dahası İzmir aşığıyım" deyince de bu sorunun devamını konuşmak farz oldu.
Aslında Ali Canko'nun hayat hikayesi pek çok Balkan göçmeninin hikayesine benziyor. Saraybosna'da doğduktan sonra bir yaşında Türkiye'ye geliş, Kırklareli'nde kısa bir süre kaldıktan sonra da İzmir'e yerleşme...
Canko yaşam hikayesini ve İzmir sevgisini şu sözlerle anlatıyor:
"İzmir'e ben beş yaşındayken geldik. Babam müteahhitti ve bir yerde uzun süre durmazdı. Bu yüzden sürekli dolaştık ama bir ayağımız hep İzmir'de oldu. Bu yüzden benim gönlüm de hep oradaydı. Yurtdışında olduğum zamanlarda bile ilk fırsatta hep İzmir'e koştum. Sonra oraya döndüm, pek çok projemi İzmir'de gerçekleştirdim. Şu anda da ailem İzmir'de. Ben de her fırsatta oradayım. Denizden bir hız denemesi deyince İzmir'den başkasını düşünemezdim zaten."
Canko'nun tasarlayıp ürettiği ve büyük ilgi gören otomobili Edonis'in üretim yerinin İzmir olması, dünya tanıtımının da yine İzmir'de yapılması onun bu sözlerini destekliyor. İşte Ali Canko, çılgın projeleri ve İzmir...
- Otomobilden uçağa, sürat teknesinden motora kadar pek çok projeniz var. Siz aslında ne okudunuz?
Ben 42 yaşına kadar öğrenciydim. Kısacası pek çok şey okudum.
- Nasıl yani?
Önce Almanya'da teknik liseyi bitirdim. Motor teknikeri oldum. Ardından teknik üniversiteyi bitirip makine mühendisi oldum ama uzmanlık alanım teknik lisede olduğu gibi yine motordu... Daha sonra uçak mühendisliği okudum. Son sene onu bitirmeden psikolojiye girdim.

- Neden böyle daldan dala atladınız?
Bana hayatta ne lazımsa onun eğitimini almak istedim. Bir yandan da çalışıyordum tabii... Ayrıca benim yaşamım da, tahsil hayatım da babamın işine bağlı olarak yurtdışında geçti. İran/ Almanya/ Libya ve tekrar Almanya... Lise ve üniversiteyi Almanya'da bitirdim. Psikolojiyi Gürcistan'da okudum
- Nerede çalıştınız bu arada?
Volkswagen'de grup menajeri olarak çalıştım, İtalya'daki Fiat fabrikasında da grup menajerliği yaptım. İki markanın da birer otomobilinin tüm mekanik tasarımlarını ekibimle gerçekleştirdim. Türkiye'de Ermetal ve Sarıgözoğlu ile projeler gerçekleştirdim. Atiker'in de danışmanlığını yapıyorum.
Şimdi yeni bir girişimimiz var. Otobüs, kamyon yedek parçası üretecek olan bir şirket kuruyoruz. Ayrıca denizde de Rock Harbour'un ve Necton Bot'un arge çalışmalarına katkılarım oldu.

GÖSTERİŞ DEVRİ BİTTİ
- Ne tip katkılarınız oldu?
Öncelikle şunu söyleyeyim. Deniz için konuşalım. Biz gerçekten de karina (Sualtında kalan kısım) yapmayı bilmiyoruz. Şu anda dünyada denizlerde de büyük devrim var. Artık yaşanan ekonomik krizden sonra gösteriş devri bitti. Öyle tankerler dolusu yakıt yakan yatlar kolay kolay iş görmeyecek. Gerçi yine az da olsa devam eder ama artık denize gönül veren insanlar az beygirle çok hız yapmak daha az para ödemek istiyorlar. O zaman da bu tasarımlar öne çıkıyor.
- Ama otomobilde lüks üretime dönük çalışmalarınız var.
Ben Bugati'ye danışmanlık yaptım. Sonra İzmir'de Ferrari'ye rakip bir otomobil yaptık İtalyan meslektaşlarımla birlikte... Tasarımı, motoru, teknisyeni, mühendisi tamamen özgün bir otomobil ürettik. İzmir esnafı ile birlikte ürettik. Alsancak, İZHOM'da tamamlandı. Türk- İtalyan ortak yapımı diyebilirim. Tanıtımı da İzmir'de yapıldı. Ayrıca tam 11 yıl sürdü...
İtalya'da Kaddafi'nin oğlu Saadi Kaddafi'ye tamamen özgün bir otomobil yaptık. Prototipi bitti. Fakat almadı. O sırada İtalya'da futbol oynuyordu.
-Son rekorunuz bayağı ses getirdi. Kaç paraya mal oldu? Yeniden deneyecek misiniz?
Bu rekor sırasında sadece yolculuk 300 bin euro'ya mal oldu. 20 bin litre mazot yakıldı. Bir imkansızı başardık. Ben bu rekoru, Türk olarak bu işi çok iyi yapabildiğimizi göstermek için kırdım. Şimdi meydan okuyorum. Dünyada bunu başarabilecek varsa hodri meydan! Ama ben bundan iyisini yapacağım. Hem de bu kez İzmir'den Viareggio'ya geri giderken başaracağım bunu. Ayrıca benim tasarladığım bu tekne 40 ton yükle de aynı hızı yapabilir.
- Başka şeyler var mı?
Hızlı giden her şey ilgimi çeker. Örneğin İtalya'da iki kişilik bir uçak yaptım. 297 kilo. Tamamen karbon kevlardan üretildi. 197 kalıptan meydana geliyordu.
İlk fiber teknemi de Türkiye'de ürettim, Antalya'da. İtalyan Metamarine firması için imal ettik. 2010'de P1'de dünya şampiyonu oldu.
- Başka projeler var mı, nerede gerçekleştireceksiniz?
Elbette yepyeni çalışmalarım olacak. Havada, karada, denizde fark etmez. Ancak kesin olan bir şey var. Dünyanın başka ülkelerine de gitsem yine ana karargah İzmir olacak. Zaten kurduğumuz firmanın merkezi de İzmir'de...

El yapımı Edonis
Ali Canko'nun, İtalyan Federico Trombi ve Nicola Materazzi ile birlikte yarattığı ve tamamı el yapımı olan Edonis, İzmir Pınarbaşı Yarış Pisti'nde test edilerek tanıtılmıştı. Elle dövülerek yapılan alüminyum gövdeli süper lüks otomobil, 400 kilometre hız yapabiliyordu. 0300 kilometre hıza sadece 20 saniyede ulaşabilmesi ile öne çıkan aracın bu özelliği, 'F-16 savaş uçağından çok daha çabuk hızlanıyor' diye değerlendirilmişti. Otomobilin geliştirilmesine Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi de destek olmuştu.

İtalya- İzmir 27 saat
Türk mühendis Ali Canko'nun deniz rekoru 21 metrelik kendi ürettiği bir tekneyle kırıldı. Canko, İtalyan Pilot Roberto Biancalana ile birlikte İtalya Viareggio'dan İzmir'e 1084 millik yolu 27 saatte tamamladı. Bu boyutta bir teknenin saatte ortalama 150 kilometre (80 knot) hıza ulaşması Uluslararası Motonotik Federasyonu (UIM) tarafından da tespit edildi.

Eşi yok
Canko'nun tasarladığı Zeynep adlı 21 metre boy ve 4,40 metre enindeki tekne, İtalya'nın süperyat üretim merkezi Viareggio'da inşa edildi. Üzerinde dört adet 1500 cc Isotto Frashcini turbo dizel motoru olan ve 3 milyon euro değerindeki teknenin dünyada bir eşi daha yok.