ENGİN EKER
BAĞDAT - İnsanlık tarihinden bu yana birçok savaşa sahne olan Irak toprakları, 1258 yılında yaşadığı Moğol saldırılarından yaklaşık 745 yıl sonra Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarafından 2. büyük saldırı ile karşı karşıya bulunuyor.
ABD, 1990 yılında Irak'ın Kuveyt'i işgali üzerine Irak'a düzenlediği saldırılarda ve sonrasında Irak'a konulan ambargo ile onbinlerce Iraklı'nın ölümüne neden olurken, yeniden Irak'a saldırarak Saddam Hüseyin'i devirmeyi planlıyor. ABD bu savaşta son geliştirdiği tüm silahları da kullanmayı hedefliyor.
Tarih boyunca bir çok medeniyetin beşiği olmuş Mezopotamya'nın büyük bir bölümü bugünkü Irak'ın topraklarını oluşturmaktaydı. Bugünkü Irak'ın güneyi ile kuzeyi ve Suriye'nin bir bölümünü içine alan bölgede Sümer Devleti bin yıl hüküm sürdü. M.Ö. 3500-2500 yıllarında devam eden Sümer Uygarlığı tarihte çok az rastlanan bir şekilde siyasi hayattan çekilerek yerlerini Akadlılar'a bıraktı. Doğudan gelen akınlar, askeri işgal ve göçlerle ülkenin demografik yapısı önemli değişikliklere uğradı. Bu durum, başkenti Ninava (Musul) olan Asur Devleti'nin kuruluşuna kadar devam etti. Güneyde ise Babil İmparatorluğu kuruluş yıllarını yaşıyordu. Doğudan İranlıların darbeleri karşısında Asur Devleti dağıldı. Babil güçlenerek bölgeye Akdeniz'e kadar hakim oldu.
Daha sonra ülke sırası ile İranlıların, Makedonların ve Bizanslıların egemenliğine girdi. Ülke, 637'de Müslümanlar tarafından fethedildi. Siyasi çalkantıların merkezi durumuna gelen Irak, dördüncü Halife Hz. Ali (R.A) tarafından Hilafetin merkezi durumuna getirildi. Bu dönemde Başkent Medine'den Kufa'ya taşındı. İslam Tarihi'nde önemli bir yeri olan ve Hz. Ali (R.A) ile Hz. Muaviye ordusu arasında meydana gelen Saff'ayin Muharebesi'nden sonra artık bölgenin bugüne kadar süre gelen karmaşık etnik mezhep yapısı oluşmaya başladı.
Emeviler Dönemi'nde Irak, muhalefet ve isyan merkezi olma özelliğini Haccac gibi sert valilerin gaddar uygulamalarına rağmen devam ettirdi. Emevi Devleti'nin çöküşünden sonra 749'da ülke Abbasi Devleti'nin merkezi durumuna geldi. Bağdat yeni devletin başkenti olarak Halife Abu Caffer El-Mansur tarafından inşaa edildi. Halife Harun El-Reşid'in çocukları Emin ve Mamun'un kavgasında Mamun'un Farisilerin yardımı ile Bağdat'ı ele geçirmesi üzerine İranlılar'ın nüfuzu Bağdat ve ülke yönetiminde arttı. Mamun, durumu dengelemek için Türk unsurlarını hilafet merkezine ve devlet yönetimine yaklaştırdı. Ülkede Türk nüfuzu, annesi Türk olan Halife Mu'tasım (813-833) döneminde zirveye ulaştı. Daha sonraki dönemlerde Abbasi Halifesi ile birlikte Türk hakanının adı hutbelerde okunmaya başlandı. Devletin yönetimi artık fiilen Türklere geçmişti. Ülke 1055-1200 tarihleri arasında Selçukluların hakimiyetine girdi.
MOĞOLLARIN BAĞDAT'I İŞGALİ
Bir süre Selçuklu hakimiyetinde kalan Irak, Cengiz Han'ın torunu Hülagu tarafından 1258 yılının Şubat ayında 200 bin kişilik ordu ile işgal edildi. O sırada son Abbasİ halifesi olan Mustasım'ın veziri İbnü'l-Alkam3 ve Hülagu'nun danışmanı Nasıruddin Tus3 idi. Her ikisi de şii olan bu kişiler, Hülagu'yu hilafet merkezi Bağdad'ın işgaline, halifeyi de ona teslim olmaya teşvik etmişlerdi. Bu işgalde Bağdat'a giren Moğol ordusu, 40-50 gün boyunca her türlü vahşet ve tahribatı yaptı. Kütüphanelerdeki paha biçilmez kitapları topluca imha ederek Dicle Nehri'ne attılar. Kubbelerdeki altınları sökmek için camileri yıktılar. Alimlerin çoğunu öldürdüler. 1 milyondan fazla insan öldürüldü. İsl m medeniyetinin kültür ve sanat merkezi olan Bağdat, Moğolların işgal ve tahribatıyla harab oldu.
Dini inancında Budist olan Hülagu'nun, İran-Irak bölgesinde 1256 yılında kurduğu İlhanlılar Devleti ve Moğollar, Aynu C lût mağlubiyetinden sonra ezici gücünü kaybetmeye başladı. Bağdat 1258 yılında iki asır İranlı Buveyhilerin hakimiyetine girdi. Daha sonraki dönemlerde Irak'ın bir bölümü Akkoyunlu, Karakoyunlu, İlhanlı; Musul'da Zengi, Atabaklar; Erbil'de ve Kerkük'te Atabak gibi Türk Devlet ve beylikleri hakimiyetine girdi. 1508'de Safavilerin hakimiyetine giren Bağdat, 1534 yılında Osmanlı hakimiyetine girdi. Osmanlı hakimiyeti 1918 yılına kadar devam etti. Ancak bu süre zarfından 11 Mart 1917'de İngilizler Bağdat'ı işgal etti. Daha sonra Osmanlı Devleti'nin zayıflaması ile Bağdat 10 Ocak 1919 yılında İngilizler tarafından tekrar işgal edildi. İngilizler, Irak'ı önce bizzat yönetmeyi denediler, ancak halkın sert muhalefeti ile karşılaştılar. 1920'de Irak'ın genelinde isyan patlak verdi. Irak'ı yönetemeyeceklerini anlayan İngilizler, Peygamber soyundan gelen Mekke şerifi Hüseyin'in oğlu Faysal'ı Irak'a kral yaptılar. Krallıkla imzaladıkları bir dizi anlaşma ile Irak'ı 1930 yılına kadar manda yönetimi ile idare ettiler. 1930 yılında imzalanan bir anlaşma ile Irak'ın bağımsızlığı kabul edildi, 1932 yılında manda yönetimi sona erdi.
Eylül 1980'de Irak Lideri Saddam Hüseyin'in İran'a saldırması üzerine Irak, 8 yıl devam eden anlamsız bir savaş yaşadı. Bu savaşta iki ülkeden 1 milyonun üzerinde insan hayatını kaybetti. Saddam Hüseyin, buna rağmen 2 Ağustos 1990'da bu defa Kuveyt'e saldırıldı ve bu saldırı sonucu ABD Irak'a savaş açtı. Bu savaş ve sonrasındaki ambargo nedeniyle onbinlerce Iraklı hayatını kaybetti.
Savaşlar ve ambargo nedeni ile 1 trilyon doların üzerinde maddi zarara uğrayan ve onbinlerce insanını kaybeden Irak, bu kez ABD tarafından önümüzdeki aylarda yapılacak muhtemel bir saldırı yaşayacak. Bu savaş için hazırlıklarını tamamlamak üzere olan ABD, son sistem silahlarını da bu savaşta deneme imkanı bulacak.
Güncellenme Tarihi : 16.3.2016 19:21
