Fransa'da düzenlenen Konfederasyon Kupası'nda sahanın ortasında aniden kalbi duran ve hayatını kaybeden 28 yaşındaki Kamerunlu Marc-Vivien Foe gibi pek çok sporcu ''P1A2'' adı verilen 'ölüm geni' nedeniyle ölüyor. Genetik bir tarama ile saptanabilen bu gen, damar tıkanıklığına neden olarak özellikle profesyonel sporcuların genç yaşta kalp krizi geçirmelerine yol açıyor.
Rusya'nın iki kez Olimpiyat Şampiyonu olmuş buz patencisi Sergei Grinkov'un 1995'te aniden kalp krizi geçirerek 28 yaşında hayata veda etmesi üzerine tüm dünyada sporcu ölümlerinin nedenleri araştırma konusu oldu. Yüksek tansiyon, sigara, alkol, kolesterol gibi hiçbir sorunu olmayan Grinkov'un ölümü tam 6 yıl araştırıldı. Sonunda P1A2 adlı bir ölüm geninin bulunduğu ve genç insanlarda bu genin kalp krizine neden olduğu ortaya çıktı.
NASIL ÖLDÜRÜYOR?
İnsanların yüzde 20'sinde bulunan P1A2 adlı ölüm geni, atardamarlara kan pompalanmasını engelleyerek kan pıhtılaşmasına yol açıyor. Bu da damar tıkanıklığını gündeme getiriyor. Dolayısıyla erken kalp krizi geçiren profesyonel sporcularda ani ölümlere yol açabiliyor.
Genç futbolcu ve sporcuların hayatlarını kaybetmesiyle sonuçlanan vakaların çoğunun altında bu genin etkisinin bulunduğunu anlatan Acıbadem Hastanesi Genetik Tanı Merkezi Sorumlusu Doç. Dr. Ender Altıok, ''P1A2 geni dışında Faktör V ve Faktör II adlı genlerin de pek çok insanda genetik olarak kalp krizine yol açabileceğini biliyoruz. Ancak bunlar henüz araştırma düzeyinde bulgular. Bu nedenle 300-500 milyon liralık taramalarla bu geni saptasak bile sporcular yalnızca bu nedenle profesyonel hayatlarından uzaklaşmıyorlar'' diyor.
GEN TESTİ GEREKİYOR
Zaten 500 milyon liralık testle taraması yapılan bu geni Türkiye'deki 32 bin antrenör ile 500 bine yakın lisanslı sporcuya yapmak teknik olarak da çok mümkün görülmüyor. International Hospital Kardiyoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Tuğrul Okay'a göre bu taramalar ancak 20 yıl sonra gerçekleştirilebilecek. Genetik olarak ortaya çıkan kalp hastalığı riskini saptamanın bugünkü imkanlarla mümkün olmadığını anlatan Doç. Dr. Okay ''Profesyonel sporcular her zaman kalp krizi konusunda risk altındadır. Doktorların tavsiye ettiği hafif egzersizle ağır yarışma sporları birbirine karıştırılmamalı. Profesyonel spor, vücudu her zaman maksimum zorlar. O yüzden sporcuların düzenli olarak check-up'ları yapılır ancak bu testlerle de genetik riskler anlaşılamayabilir'' diyor.
Check-up riskleri saptayamıyor
Genlerin yol açtığı kalp krizleri birkaç ay önce Fenerbahçeli Washington'un kalp krizi geçirmesinin ardından da tartışılmaya başlanmıştı. Bütün bu ölümler önlenebilir miydi? Ya da daha önceden bu risk saptanabilir miydi? Bu tür sorulara uzmanlar, ''genetik risklerin normal check-uplarla saptanamayacağını'' belirterek yanıt veriyor.
İstanbul Tıp Fakültesi Acil Cerrahi Ana Bilim Dalı Başkanı, aynı zamanda Galatasaray futbol takımının doktoru olan Prof. Dr. Mehmet Kurdoğlu ''Normal check-up'larla genetik riskler ortaya çıkmaz'' diye yanıt veriyor. Kurdoğlu'na göre sporcuların maksimum ölçümleri yapılmalı. Buna karşın yine de doğuştan kaynaklanan ya da gizli şekere bağlı damar sorunlarının saptanabilmesi imkansız. Damar hastalıklarına bağlı durumlarda gençlerde ölüm oranının yükseldiğini de hatırlatan Kurdoğlu, ''Ana damar tıkandığı zaman onun görevini görecek kılcal damarlar iyi gelişmediği için gençlerde risk artıyor'' diye konuşuyor.
BEŞİKTAŞ ANJİYO YAPTIRIYOR
Beşiktaş'ın yöneticilerinden Doç. Dr. Mete Düren de sporculara genetik test yaptırmadıklarını ancak ailesinde kalp hastalığı bulunanları derinlemesine anjiyodan geçirdiklerini, bugüne dek genç takımdan gelen iki futbolcu için bu taramaları yaptıklarını söylüyor.
15'inde olanları bile öldürüyor
Genç su topçu Caner Erdoğru'nun ölümünde bu genin rol oynadığı uzun süre konuşuldu. Reşit, Kayhan ve İrfan Kaynak kardeşlerin üçü de futbol maçlarının ardından geçirdikleri kalp krizi sonucu öldüler. Bir zamanlar Fenerbahçe formasını giyen basketbolcu Mc Rae, Brian Lewis (Boston Celtics), Rage Lewis (Boston), Hank Gathers (NCAA), Pete Marawich (Utah-Boston) kalplerine yenik düşen basketbolcular..
Türk atletizminde Reşat Oğuz, kalp krizi geçirdikten sonra pistlere veda ederken; Mehmet Yurdadön rahatsızlıktan sonra koşmayı bıraktı, kalp pili taktırdı. Bu arada Amerikan futbolu oynayan Avzado da sahada kalbine yenik düşenler arasına adını yazdırdı.
BASKETÇİLER DE VAR
Galatasaray altyapı oyuncusu Dursun Özbek 15 yaşında antrenman sırasında hayatını kaybedince o dönem Galatasaray'ın teknik direktörü olan Jupp Derwall hayatını anlattığı kitabı ona adadı. Sarıyer Antrenörü Candan Tarhan, kalbi nedeniyle yine sahada hayatını kaybetti.
1990'ların başında Çavuşoğlu Koleji milli sporcusu Burak Alkaş, henüz 15 yaşındayken antrenman sırasında hayatını kaybeden milli başketçiler arasına katıldı. 2001 yılında Antalya 2. Amatör Lig Takımı Demirspor'un 18 yaşındaki kalecisi Abdullah Aslan, antrenmanda kalp krizi sonucu öldü. Ancak sporcu ölümleri bitmedi. Geçtiğimiz yıl Konya 2. Amatör Lig Takımı Doğanbey Belediyesi'nin 24 yaşındaki futbolcusu Hüseyin Dinçsoy antrenmanda hayatını kaybetti.
Dilin geriye düşmesini engelleyin
Çok şiddetli ve düzensiz kalp atışları sonucu ölen insanlarda aynen epilepsi krizi geçirir gibi etkiler görülüyor. Gözlerin beyazı ortaya çıkıyor, vücut kasılıyor ancak kalp durduktan sonra hasta tekrar normal pozisyona dönüyor. Bu kasılmanın hemen ardından kaslar gevşerken dil de geriye düşer. Bu da hava yolunu kapatarak, solunumu engeller. Bu durumda 'airway' adı verilen boru kullanılarak ilk müdahale yapılır. Dilin geriye düşmesini engellemek için airway uygulanamazsa baş geriye ya da yana çevrilerek dilin nefesi kesmesi önlenebilir.
AŞIRI SPOR ZARARLI
Bana bir şey olmaz demeyin
Ünlü doktor Dr. Muzaffer Kuşhan da aşırı spor yapmanın yaşamı kısaltarak ani ölümlere neden olduğunu savunuyor. Harward Üniversitesi tarafından 60 yıl boyunca; 80 yaşını geçen 700 kişi üzerinde araştırma yapıldığını anlatan Dr. Kuşhan, ''Bu insanların hepsinin ortak özellikleri, günlük hayatlarında hareketli olmaları ancak kesinlikle yarışmak için spor yapmamalarıydı'' diyor.
Egzersizle sporun birbirine karıştırılmasasını ısrarla savunan Dr. Muzaffer Kuşhan şunları söylüyor
* Aşırı ve devamlı spor, stres gibi bağışıklık sistemini zayıflatır.
* Kazanma hırsı nedeniyle sporda yapılan aşırı bedensel yüklenme vücutta stres reaksiyonuna neden olur.
* Sporda aşırı yüklenme, alınan oksijen miktarının artmasına neden olur. Vücutta serbest radikaller artar. Damar sertliği, kalp krizi, parkinson, kanser, iltihabi hastalıklar, alerjik romatizma ve erken yaşlanmaya neden olur.
* Aşırı spor kas hücrelerini tahrip eder, kalp krizine neden olur.
* Kilo vermek için yapılan aşırı spor ani ölüme neden olur.
(SABAH)
Güncellenme Tarihi : 16.3.2016 20:14
