PARALARINDAN 'SIFIR' ATAN ÜLKELER BAŞARILI OLABİLDİLER Mİ?

Paramızın sıfırları gidince...

2005'de 20 yıllık hayalimiz gerçekleşecek. İlk kez 1983'de gündeme gelen 'paradan sıfır atılması' Erdoğan Hükümeti'ne kısmet olacak.
Fikir ortaya atıldığından bu yana, YTL (Yeni Türk Lirası) tartışılıyor. Hataların azalacağı, toplum psikolojisinin düzeleceği söyleniyor. Fiyat yuvarlamalarının enflasyonu azdıracağı, harcama eğilimi oluşacağı gibi olumsuzluklar da var. Zenginler, kendilerini fakirleşmiş hissedebilirler. Tabii, satıcıların fiyatları az algılayıp, zam yapma ihtimalleri de bulunuyor...
Paradan sıfır atılmasının Türkiye'de nasıl sonuç vereceğini birlikte göreceğiz. Biz, dünya üzerindeki yaşanmış örneklere bakarak bazı sonuçlara varmaya çalışalım.

GÜNEY AMERİKA ÖRNEĞİ
Paradan sıfır atılması en çok Güney Amerika'da yaşanıyor. Arjantin, Meksika ve Brezilya gibi ülkeler, defalarca paralarından sıfır atmalarına rağmen, başarılı olamadı. Özellikle istikrarı beklemeden ve yapısal reformlar olmadan gerçekleştirilen operasyonlar, geriye doğru sonuçlara yol açtı ve düşmesi beklenen enflasyon arttı.

ALMANYA VE FRANSA
Başarılı örnekler ise Almanya ve Fransa. Savaştan sonra hiperenflasyonla karşılaşan Alman Merkez Bankası Reichsbank, 1923'de kendi adıyla piyasaya yeni bir para birimi sürerek, 12 sıfır birden attı. Hükümet de yeni para biriminin istikrarlı olacağı yönünde garanti verdi, emisyonu (basılan para miktarı) sınırlandırdı. Ayrıca kredileri durdurdu.
Fransa'da ise 1958'de Başbakan Charles de Gaulle, Frank'tan iki sıfır attı. Bu dönem Fransız ekonomisinin en parlak günleri oldu. Ekonomistler, paradan sıfır atılması operasyonlarının altyapısı oluşturulmuş en iyi örneğinin Gaulle dönemi olduğunu söylüyor.
Yakın dönemde de en büyük başarıyı Bulgaristan yakaladı. 1998'de Leva'dan 3 sıfır atan Bulgaristan, yüzde 578'e çıkan enflasyonu, aylık yüzde 13'e düşürdü. Yüzde 200 olan faizler ise yüzde 5.3'e geriledi.

YUVARLAMA KORKUSU
Fiyat yuvarlamaları da Avrupa Birliği'nin, euroya geçmesinde çok yaşandı. Mağazalarda, euroya geçerken, (bizde de yapılacağı gibi) her iki paraya göre etiket kullanıldı. Yuvarlamalar hep yukarı doğru yapıldığı için, hayat bir anda pahalı hale geldi.
Kendine has özellikleri olan Türkiye'de, altı sıfır atılmasının olumlu sonuçlar doğuracağı genel bir görüş olarak duruyor.
Bizim beklentimizde bu yönde. Yeni Türk Lirası belki kişisel olarak ekonomik hayatımızda bir şey değiştirmeyecek ama, toplum psikolojisi olarak bakınca, yeni bir dönemin başlangıcı olacak. Başarılı olan ülkelerde ortak bir özellik dikkat çekiyor: Toplumsal destek.
Türk halkı bu operasyona çoktan hazır...
Tabii, AB yolundaki Türkiye'nin tam üyeliği gerçekleşirse, YTL'nin ömrü de kısa olacak...

Faruk Erdem

Takvim