Trump'dan İran'a 30 milyar dolar rüşvet
İran görüşmelerini yeniden başlatmak için gizli diplomatik çabaların ayrıntıları ortaya çıktı…
Konuya yakın dört kaynağın verdiği bilgiye göre Trump yönetimi, İran'a sivil amaçlı enerji üreten bir nükleer program inşa etmesi için 30 milyar dolara kadar yardımda bulunma, yaptırımları hafifletme ve milyarlarca dolarlık kısıtlı İran fonunu serbest bırakma konularını görüştü. Tüm bunlar, Tahran'ı müzakere masasına geri getirme çabalarının yoğunlaştırıldığı bir girişimin parçası.
Kaynaklar, ABD ve Orta Doğu'dan kilit oyuncuların, son iki haftadır İran ve İsrail'de gerçekleşen askeri saldırıların yoğunluğuna rağmen perde arkasında İranlılarla görüştüğünü söyledi. Kaynaklar, bu görüşmelerin bu hafta ateşkes anlaşmasının sağlanmasının ardından devam ettiğini söyledi.
Trump yönetimi yetkilileri, birkaç teklifin ortaya atıldığını vurguladı. Bunlar ön teklifler ve sürekli olarak müzakere edilemez olan tek bir şeyle gelişiyorlar: İran'ın sürekli olarak ihtiyaç duyduğunu söylediği sıfır İran uranyum zenginleştirmesi. Ancak CNN'e iki kaynak tarafından açıklanan en azından bir ön taslak teklif, İran için birkaç teşvik içeriyor.
CNN'e konuşan iki kaynak, ABD'nin İran'a yönelik askeri operasyonunun başlamasından bir gün önce, ABD özel temsilcisi Steve Witkoff ile Körfez ülkelerindeki ortakları arasında geçen cuma günü Beyaz Saray'da gerçekleşen gizli, saatler süren toplantıda bazı ayrıntıların masaya yatırıldığını söyledi .
Trump yönetimi yetkilileri ve teklife aşina kaynaklar, CNN'e, daha önce bildirilmemiş olan, tartışılan şartlar arasında, sivil enerji amaçları için kullanılacak yeni bir İran zenginleştirme dışı nükleer programına tahmini 20-30 milyar dolarlık yatırım olduğunu söyledi. Bir yetkili, paranın doğrudan ABD'den gelmeyeceğini, ABD'nin Arap ortaklarının faturayı ödemesini tercih ettiğini söyledi. İran'ın nükleer enerji tesislerine yatırım, son aylarda önceki nükleer görüşmelerde tartışıldı.
Trump yönetimi yetkilisi CNN'e, "ABD, İran ile bu görüşmelere öncülük etmeye istekli" dedi. "Ve birisinin nükleer programın inşası için ödeme yapması gerekecek, ancak biz bu taahhüdü vermeyeceğiz."
CNN'e açıklanan taslağa göre, diğer teşvikler arasında İran'a yönelik bazı yaptırımların kaldırılması ve Tahran'ın şu anda serbestçe kullanması yasaklanan yabancı banka hesaplarında bulunan 6 milyar dolara erişmesine izin verilmesi yer alıyor.
Geçtiğimiz hafta ortaya atılan ve şu anda değerlendirilen bir diğer fikir de, Körfez'deki ABD destekli müttefiklerin, ABD'nin hafta sonu sığınak delici bombalarla vurduğu Fordow nükleer tesisini zenginleştirme dışı programla değiştirmek için ödeme yapması, konuya yakın iki kaynak söyledi. İran'ın tesisi kullanıp kullanamayacağı hemen belli olmadı, ayrıca bu önerinin ne kadar ciddi olarak değerlendirildiği de belli değildi.
Tartışmalara yakın kaynaklardan biri CNN'e yaptığı açıklamada, "Farklı kişiler tarafından ortaya atılan birçok fikir var ve birçoğu yaratıcı olmaya çalışıyor." dedi.
İsrail ve ABD'nin İran'ın nükleer programına yönelik saldırılarından önce ABD ile İran arasında gerçekleşen ilk beş tur görüşmeye aşina olan ayrı bir kaynak, "Burada ne olacağının tamamen belirsiz olduğunu düşünüyorum" dedi.
Witkoff Çarşamba günü CNBC'ye yaptığı açıklamada, ABD'nin "kapsamlı bir barış anlaşması" aradığını söyledi ve Trump yönetiminden bir yetkili, tüm önerilerin İran'ın nükleer silah elde etmesini engellemeyi amaçladığını vurguladı.
ABD, İran'ın barışçıl sivil amaçlar için bir nükleer programa sahip olabileceğini ancak bu program için uranyumu zenginleştiremeyeceğini söyledi. Bunun yerine, ABD İran'ın zenginleştirilmiş uranyumu ithal edebileceğini öne sürdü. Witkoff, potansiyel programı Birleşik Arap Emirlikleri'ninkine benzetti.
CNBC'ye konuşan Obama, "Şimdi İran ile konu ve görüşme şu olacak: Sizin için zenginleştirilemeyen daha iyi bir sivil nükleer programı nasıl yeniden inşa ederiz?" dedi.
Yönetim, İranlılara bir şartname sunma fırsatına sahip olabilir. Başkan Donald Trump Çarşamba günü ABD ve İran'ın gelecek hafta masaya oturacağını söyledi - ancak İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Esmail Baghaei gelecek hafta yapılacak görüşmelerden haberdar olmadığını söyledi ve planlamaya dahil olan kişiler ayrıntıların hala üzerinde çalışıldığını söyledi.
Görüşmelere yakın kaynaklar CNN'e henüz bir tarih belirlenmediğini söyledi.
Witkoff'un perde arkasında yürüttüğü hararetli diplomasiye rağmen Trump bu hafta kamuoyuna nükleer anlaşmanın gerekliliğini küçümsedi ve Çarşamba günü böyle bir anlaşmanın "gerekli olmadığına" inandığını söyledi.
"Anlaşmam var ya da yok, umurumda değil" dedi.
Başkan, ateşkes anlaşmasının sağlanmasının ardından yeni bir anlaşma yapılmasına kamuoyunda kayıtsız görünse de, danışmanlarının çoğu daha uzun vadeli bir anlaşmanın peşinde koşmanın ateşkesin uzun ömürlü olmasını sağlayacağına inanıyor.
Witkoff'un gizli toplantısında geliştirilen terimler, son günlerde ABD ile İran arasında bölgesel muhataplar -öncelikle Katarlılar- aracılığıyla devam eden tartışmaların konusu oldu. Katar ayrıca bu hafta başında İsrail ile İran arasındaki kırılgan ateşkesi sağlamada önemli bir rol oynadı ve kaynaklardan biri, aralarındaki çatışmaların yeniden başlamamasını sağlamak için ABD ile çok yakın bir şekilde çalışacağını ekledi.
ABD, ATEŞKESİN anlaşmayı hızlandıracağını umuyor
Trump yönetimi içinde, son iki haftada yaşanan olayların ardından İran'ın ABD'nin şartlarına uyma ve onu nükleer silah geliştirmeye yaklaştıracak çabaları durdurma ihtimalinin arttığı yönünde umut var.
Ancak İranlı uzmanlar, İran rejiminin artık bir nükleer silaha ihtiyaç duyduğuna karar verebileceği olası senaryosundan bahsediyor. Hafta başında İran parlamentosu, nükleer programlarını daha fazla gizleme isteğini işaret ederek, BM'nin nükleer gözlemcisiyle işbirliğini sona erdirme yasasını onayladı.
İsrail'in yaklaşık iki hafta önce İran'a karşı gerçekleştirdiği askeri operasyondan önce, ABD ve İranlılar yeni bir nükleer anlaşma için bir çerçeve oluşturmaya çalışmak üzere beş tur müzakere gerçekleştirmişti. ABD, Tahran'a bir teklif sunmuştu ve İran'ın Umman'da planlanan altıncı tur müzakereler sırasında yanıt vermesi bekleniyordu. Bu görüşmeler, İsrail'in İran'a yönelik saldırıları nedeniyle sekteye uğradı.
Cumartesi günü, ABD'nin İran'ın üç nükleer tesisine saldırı düzenlemesinden önce Trump yönetimi aracılar aracılığıyla İran ile iletişim kurdu. Mesajları iki yönlüydü: yaklaşan ABD saldırıları sınırlandırılacaktı, ancak aynı zamanda ABD'nin İran ile diplomatik bir anlaşma için şartları açık ve basitti: uranyum zenginleştirme yok, kaynaklar söyledi.
Trump, önümüzdeki hafta İran ile görüşmelerin duyurulmasının ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bir anlaşma imzalayabiliriz, bilmiyorum" diyerek, anlaşma ihtimali konusunda temkinli davrandı.
Trump Çarşamba günü düzenlenen NATO zirvesinde yaptığı açıklamada, "Onlardan nükleere geçmeyeceklerine dair bir açıklama alabiliriz, muhtemelen bunu isteyeceğiz" dedi.
Başkan, yönetiminin, İsrail ile İran arasındaki son çatışmadan önce İran ile yapılan müzakerelerde talep ettikleri türden taahhütleri talep edeceğini de sözlerine ekledi.
Trump, "Tek isteğimiz daha önce istediğimiz şey olacak" dedi ve "nükleer istemiyorum" diye ekledi.
Aynı zamanda ulusal güvenlik danışmanlığı görevini de yürüten Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, böyle bir anlaşmanın İran'ın aracılar aracılığıyla değil, doğrudan ABD ile müzakere etme isteğine bağlı olacağını söyledi.
Rubio, Lahey'de Trump ile birlikte düzenlediği bir basın toplantısında, "Dünyadaki herhangi bir ülkeyle barışçıl ilişkiler kurmak isteriz. Ve bu, açıkça İran'ın sadece barışa girme isteğine değil, aynı zamanda üçüncü veya dördüncü ülke süreciyle değil, doğrudan Amerika Birleşik Devletleri ile müzakere etme isteğine bağlı olacak," dedi.
Witkoff Çarşamba günü bir anlaşmaya varılabileceğine dair "işaretler" olduğunu söyledi.
"İranlılarla görüşmeler yapıyoruz. Bize ulaşan birden fazla muhatap var," dedi CNBC'ye. "Bence hazırlar."
