YAP-İŞLET-SOY MODELİ İŞLEMİŞ!
ANKARA - Sayıştay'ın yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle yapılan elektrik santrallarına ilişkin denetim raporundan şoke eden rakamlar çıktı. Sayıştay, 220 milyon dolar yatırım taahhüdünde bulunulan bir santralda gerçek yatırım rakamının 47 milyon dolarda kaldığını, yatırımda sadece 18 milyon dolar kredi kullanıldığı halde işletme sırasında 400 milyon dolar kredi çekildiğini, faizinin de maliyete eklenerek devlete ödettirildiğini tespit etti.TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, CHP İstanbul Milletvekili Kemal Kılıçdaroğlu ve CHP'li diğer komisyon üyelerinin talebi üzerine dün Sayıştay'ın enerji raporunu görüştü. Enerji Bakanı Hilmi Güler'in de katılımıyla basına kapalı yapılan görüşmelerde Sayıştay yetkilileri, toplamı 308 sayfa ve sekiz klasör ekten oluşan rapor hakkında özet bilgi sundu.
Sayıştay yetkilileri, rapordaki 2.3 milyar dolarlık kamu zararına ilişkin bilgilerin 2002 sonu itibarıyla olduğunu, şimdiki zararın 3 milyar dolara ulaştığına işaret etti. Ayrıca, bu santrallar için gerçek yatırım tutarının çok üzerinde rakam beyan edildiğini, yatırımın tamamına yakınının yüksek faizli krediyle finanse edildiği, maliyetlerin elektrik fiyatları yoluyla devlete ödettildiğini belirtti.
Sayıştay, kamu zararlarının ilgili firmalardan tahsil edilmesini, koşulların düzeltilmesi için şirketlerle yeniden masaya oturulmasını, bu olmadığı takdirde imtiyaz sözleşmelerinin iptali için Danıştay'a gidilmesini önerdi.
Örnek olay
Sayıştay yetkilileri, 2002 yılı sonu itibarıyla 872 milyon dolarlık kamu zararının söz konusu olduğu Gebze-Dilovası (Ova Elektrik) doğalgaz çevrim santralını, 2002'den sonraya ilişkin bilgileri de kapsayacak şekilde 'örnek olay' olarak anlattı. Buna göre, ilgili şirket santral kurmak için verdiği fizibilite raporunda 220 milyon dolarlık yatırım yapacağını, yıllık yüzde 5-6 kârla elektrik satacağını belirtti.
Ancak, Sayıştay 2004'te YİD'le yapılan santralların yatırım rakamlarının gerçeği yansıtıp yansıtmadığını belirlemek için bu şirketlerin vergi dairelerine verdiği bilançolar, gelir tabloları, KDV beyannameleri ve yeminli mali müşavir raporları ile Hazine'deki teşvik kapatma dosyalarını karşılaştırmalı incelemeye aldı. İnceleme sonunda Ova'nın 220 milyon dolar beyan ettiği yatırımın gerçekte 47 milyon dolar olduğu, yatırım için 18 milyon dolar kredi kullanmasına rağmen işletme döneminde 400 milyon dolar kredi çektiği, aynı grubun başka şirketlerine aktarılan bu kredinin faiz ve anaparasının elektrik fiyatlarına giydirilerek devlete ödettirildiği tespiti yapıldı. Sayıştay'a göre, 47 milyon dolarlık yatırıma karşılık şirket 1997-2005 yıllarında toplam 850 milyon dolar kâr elde etti.
Sayıştay yetkilileri, tespitlerinin şirketlerin resmi kayıtlarına dayandığına dikkati çekerken, uyarılara rağmen bugüne kadar işlem yapmayan Enerji Bakanlığı'nın incelemesi halinde zararın daha da artabileceğini belirtti.
Bakan'dan geri adım
Raporu değerlendiren Güler, YİD santrallarında devlete büyük 'kazık atıldığını', kendi dönemlerinde 'kazığın' küçüldüğünü savundu. Bu santralların işletici şirketlere devrine ilişkin yasa değişikliğinin kamu zararına yol açan santralları kapsadığını düşünmediğini belirten Güler, "Sonradan incelediğimde onların da devredilecekler kapsamına girdiğini gördüm. Genel Kurul gündemindeki o madde düzeltilecek" dedi.
Şirketlere göre fiyat (radikal)
Sayıştay'ın raporundaki bazı tespitler şöyle:
