Muazzez Abacı'nın ölümüne kontrastlı sıvı mı neden oldu?

Türk sanat müziğinin usta ismi Muazzez Abacı, geçirdiği kalp krizi sonrası anjiyo olmuş, daha sonra yaşadığı komplikasyonlar nedeniyle yoğun bakıma alınmıştı. Abacı’nın menajeri Taner Budak, önceki gün yaptığı basın açıklamasında anjiyo işleminde kullanılan kontrastlı sıvının böbrek yetmezliğine yol açtığını, akciğerlerinde sıvı birikmesi nedeniyle solunum güçlüğü yaşadığını söylemişti. 

Sevenleri hastaneden gelecek iyi haberi beklerken usta sanatçı 78'inci doğum gününde hayatını kaybetti. Peki, Muazzez Abacı'nın ölüm nedeni kontrast madde mi? Radyoloji uzmanı Doç. Dr. Yasemin Altıntaş ile konuştuk.

Abacı’nın menajeri Taner Budak, sanatçının son sağlık durumuyla ilgili açıklamasında ‘Anjiyo sırasında verilen kontrastlı sıvının böbreklerinde sorun yarattığını, böbrekleri görevini tam anlamıyla yapamadığı için ciğerlerinin su topladığını, bu sebeple nefes alma sorununun ortaya çıktığını’ söylemişti.

Yapılan bu açıklamalara göre Abacı aslında yaşadığı kalp krizi nedeniyle değil anjiyo esnasında verilen kontrastlı sıvının böbreklere verdiği hasar nedeniyle yoğun bakıma alınmıştı. Usta sanatçının vefat haberi 'Abacı'nın ölümüne kontrastlı sıvı mı neden oldu?' sorusunu akıllara getirdi.

Bu madde nasıl oluyor da ölüme neden olabiliyor?
Böbreklere nasıl zarar veriyor?
Bu şekilde ciddi komplikasyonlara neden olması çok olası bir durum mu yoksa çok nadir yaşanan bir komplikasyon mu?
Kimler için daha riskli?
Bu madde verilmeden önce hastalara test yapılmıyor mu?

Radyoloji uzmanı Doç. Dr. Yasemin Altıntaş ile birçok işlemde kullanılan kontrastlı sıvı hakkında merak ettiklerimizi masaya yatırdık.

İŞLEM ÖNCESİ MUTLAKA BÖBREK FONKSİYONLARINA BAKILMALI

1- Radyolojik tetkiklerde kullanılan bu madde nasıl ölümle sonuçlanan ciddi komplikasyonlara neden oluyor?

Doç. Dr. Yasemin Altıntaş, kontrast madde kullanımı sonrası komplikasyonun nadir görülen bir durum olsa da bazen Muazzez Abacı örneğinde olduğu gibi ölümcül sonuçlara yol açabileceğini, hastalarda mevcut böbrek hastalıkları, kronik hastalıkların öngörülemeyen komplikasyonların gelişmesine neden olabileceğini, bu nedenle işlem öncesi böbrek fonksiyonlarına mutlaka bakılması gerektiğini söyledi.

10.000 HASTADA 1 YAŞANIYOR

• İyotlu kontrast maddelerde ciddi reaksiyon oranı: %0.01–0.04

• Gadolyumlu kontrastlarda: %0.001–0.01

Yani 10.000 hastada 1-4 kişide ciddi reaksiyon olabilir. Çoğu hasta kontrast maddeyi hiçbir sorun yaşamadan tolere eder.

2- Kontrast madde tam olarak nedir? Vücutta nasıl bir etki mekanizması vardır ve neden görüntüleme işlemlerinde kullanılır?

Doç. Dr. Yasemin Altıntaş, kontrast maddenin, vücudun bazı dokularını veya damar yapılarını görüntüleme yöntemlerinde (BT, MR, anjiyo vb.) daha net hale getirmek için kullanılan özel kimyasal maddedir.

Amaç, normalde benzer yoğunlukta görünen dokular arasında yoğunluk farkı yaratmak ve patolojileri (tümör, damar tıkanıklığı, iltihap vb.) daha iyi ayırt etmektir.

Altıntaş, kontrast maddelerin kullanım alanlarını ve nedenlerini şöyle sıraladı:

Bilgisayarlı tomografi (BT) / Anjiyografi:

Kullanılan kontrast maddeler iyot (iodine) içerir. Bu maddeler X-ışınlarını güçlü şekilde soğurur.Böylece kontrast verilen bölgeler görüntüde daha parlak görünür.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR):

Kullanılan kontrast madde gadolyum içerir. Gadolinyum, çevresindeki su moleküllerinin manyetik özelliklerini değiştirerek görüntü kontrastını artırır.

Kontrast maddenin böbreklere nasıl zarar verebilir? Bu toksik etki kimlerde daha sık görülür?

Altıntaş, kontrast madde sonrası bazen kontrast kaynaklı nefropati (CIN) veya kontrast ilişkili akut böbrek hasarının gelişebileceğini, bu durumun kontrast verildikten sonraki 48-72 saat içinde kreatinin düzeyinde artış ile fark edildiğini ifade etti ve böbreklere etki mekanizmasını anlattı:

*Kontrast madde böbrek damarlarını geçici olarak daraltır → böbreğe giden kan azalır.

*Ayrıca tübül hücrelerine osmotik stres ve oksidatif hasar verebilir.

*Kronik böbrek hastalığı, en güçlü risk faktörüdür.

*Yaşlılık (≥65 yaş) → Böbrek rezervi azalmıştır.

*Diyabet→ Diyabetik nefropati varsa risk yüksektir.

*Hipertansiyon → Böbrek damarları hassas hale gelir.

*Kalp yetmezliği → Böbreğe giden kan akımı azalabilir.

*Dehidratasyon →Böbrek perfüzyonu azalır.

*Yüksek kontrast dozu veya tekrarlayan işlemler

3- Peki,anjiyoda kullanılan kontrast madde ile MR ve BT’de kullanılan kontrast madde ileaynı mıdır?

Altıntaş, kimyasal olarak bu maddelerin birbirinden tamamen farklı olduğunu söyledi ve özelliklerini anlattı:

Özellik Anjiyo / BT MR

İçerik İyot Gadolinyum

Veriliş yolu Damar içine (IV) Damar içine (IV)

Ana risk Böbrek hasarı, alerji Nefrojenik sistemik fibrozis (çok nadir)

Ciddi reaksiyon oranı Daha yüksek Çok daha düşük

Günümüzde hem iyotlu hem gadolinyumlu maddelerde daha düşük toksisiteye sahip yeni jenerasyon formlar kullanıldığı için risk oldukça azalmıştır.

4- Kontrast madde verilmeden önce hastalarda hangi testlerin yapılması gerekir?

Böbrek fonksiyon testleri mutlaka yapılır:

• Serum kreatinin

• eGFR (Glomerüler Filtrasyon Hızı)

Genellikle:

• eGFR > 60 mL/dk → güvenli

• eGFR 30–60 → dikkatli kullanılabilir

• eGFR < 30 → kontrast genellikle verilmez veya çok sıkı önlem alınır.

5- Riskli hastalarda kontrastlı işlemler nasıl yapılır?

Altıntaş, koruyucu yaklaşımlar ı şöyle sıraladı:

Hidrasyon (en önemli koruma)

• İşlem öncesi ve sonrası damar yoluyla serum (genellikle izotonik NaCl) verilir.

Kontrast dozu minimumda tutulur.

Yüksek ozmolariteli kontrastlardan kaçınılır.

N-asetilsistein gibi antioksidan ajanlar bazı merkezlerde ek koruma için kullanılır.

Alternatif yöntemler (kontrastsız MR veya ultrason) değerlendirilir.

6- Kontrast madde sonrası böbrek hasarı gelişirse belirtiler nelerdir? Hangi durumda acil olarak doktora başvurulmalıdır?

Doç. Dr. Yasemin Altıntaş, çoğu zaman asemptomatik olduğunu ama aşağıdaki belirtilerin gözlemlenebileceğini söyledi:

• İdrar miktarında azalma

• Yorgunluk, halsizlik

• Bacaklarda veya yüzde şişme

• Bulantı, kusma

• Kanda kreatinin artışı (laboratuvarla tespit edilir)

Eğer idrar azalır veya vücutta belirgin şişlik olursa acil doktora başvurulmalıdır.

7- Günümüzde kullanılan yeni nesil kontrast maddelerde risk oranı azaldı mı?

Yeni nesil kontrast maddelerde riskin daha az olduğunu, vücutla daha uyumlu olduğunu, damar ve böbrek üzerinde daha az stres oluşturduğunu söyledi.

Son yıllarda:

• Alerjik reaksiyon oranı %0.1’in altına indi.

• Böbrek hasarı oranı da %1’in altına düştü (riskli gruplar dışında).

8- Kontrast madde alerjik şoka sokarsa hastanelerde bunu engelleyecek ilaç bulunur mu?

Hastanelerde acil anafilaksi protokolünun olduğunu belirten Altıntaş, aşağıdaki ilaçların her kontrast uygulama odasında hazır bulunduğunu söyledi:

• Adrenalin (epinefrin) → Hayat kurtarıcı ilaç

• Antihistaminikler

• Kortikosteroidler

• Oksijen ve sıvı desteği

Bu nedenle kontrast reaksiyonu gelişirse hastanede hemen müdahale edilebilir ve ölümcül durumlar son derece nadirdir.

HÜRRİYET GAZETESİ