Savcılara örgütlenme hakkı
Komisyon, AK Parti Ankara Milletvekili Ahmet İyimaya'nın başkanlığında toplandı.
Komisyon, ''Savcılık mesleği ve teminatı'', ''Adli kolluk'', ''Avukatlık mesleği ve barolar'', ''Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı'', ''Askeri yargı'', ''Uyuşmazlık Mahkemesi'', ''Hak arama özgürlüğü ve adil yargılama hakkı'' başlıklı maddeleri müzakere etti.
Komisyon, ''Savcılık mesleği ve teminatı'' madde başlığı altında sadece, savcıların, adli görevlerinde hakimlik teminatına tabi olması fıkrasında mutabık kaldı.
BDP, savcıların, mesleki ve sosyal çıkarlarını korumak, geliştirmek, insan haklarının etkin korunmasını sağlamak, hak ve özgürlüklerle ilgili yargı politikalarına katkı yapmak amacıyla dernek, vakıf ve sendika şeklinde örgütlenebilmesini önerdi.
CHP de savcıların, savcılık mesleğini korumak ve geliştirmek amacıyla örgütlenme haklarından yararlanabilmesine imkan tanınmasını istedi.
AK Parti ve MHP, bu hakların, savcılar için dernek kurma hürriyeti maddesinde düzenlendiği için ayrıca bu fıkrada yer almasına gerek olmadığı görüşünü savundu.
MHP, savcıların idari yönden Savcılar Yüksek Kurulu'na ve Adalet Bakanlığı'na bağlı olması; adli ve idari yargı savcıları olarak görev yapması önerisini getirdi. Ayrıca, savcıların görevlerini hukuka uygun yapıp yapmadıklarını denetleme, görevlerinden dolayı ve görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerine ilişkin inceleme ve soruşturmanın Savcılar Yüksek Kurulu'na bağlı müfettişlerce yapılmasını talep etti.
AK Parti ise savcıların, idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığı'na bağlı olması önerisinde bulundu.
Komisyon, savcıların yargılama faaliyeti dışındaki işlevlerinin çerçevesi ile savcılık kurumunun mukayeseli hukuk da gözetilerek tanımlanma gerekliliğini daha sonra görüşme kararı aldı.
-Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı-
CHP ve BDP, ''Adli Kolluk'' başlığını, ''Adli makamların yargı bağımsızlığı ilkesine uygun olarak kovuşturma ve soruşturma görevlerini yerine getirmelerini, sanık ve kanıtlara gecikmeden ve güvenilir biçimde ulaşmalarını sağlamak amacıyla il ve ilçelerde cumhuriyet savcılarına bağlı olarak görev yapmak üzere adli kolluk kurulur'' şeklinde önerdi.
Komisyonun kabul ettiği diğer fıkralara göre, hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremeyecek; genelge gönderemeyecek; tavsiye ve telkinde bulunamayacak.
Devlet organları, mahkeme kararlarına uymak zorunda olacak. Bu organlar, mahkeme kararlarını değiştiremeyecek ve bunların yerine getirilmesini geciktiremeyecek.
MHP, görülen bir davayı etkilemek amacıyla münhasıran yargı yetkisinin kullanılmasıyla ilgili yasama denetimi yollarına başvurulamamasını; CHP, bir yargı merciinde görülen bir dava hakkında yargı yetkisinin kullanılmasıyla ilgili TBMM'de soru sorulamamasını, görüşme yapılamamasını ve herhangi bir beyanda bulunulamaması hükmünün getirilmesini istedi.
AK Parti ve BDP, disiplin mahkemeleri dışında kanunla askeri mahkemelerin kurulamamasını önerdi.
AK Parti, savaş halinde asker kişilerin görevleriyle ilgili işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilmesini de gündeme getirdi.
-Askeri yargı-
Askeri yargı başlıklı maddeye ilişkin CHP ve MHP'nin getirdiği öneri ise şöyle:
Askeri yargı, askeri mahkemeler ile disiplin mahkemelerinden oluşacak. Bu mahkemeler, asker kişilerin askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalara bakacak.
Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamayacak.
Askeri yargı organlarının kuruluşu, işleyişi ve askeri hâkimlerin özlük işleri, askeri savcıların görevli bulundukları komutanlıkla ilişkileri, yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenecek.
-Uyuşmazlık Mahkemesi'nde mutabakat sağlandı-
Komisyon, ''Uyuşmazlık Mahkemesi'' başlığında mutabakat sağladı.
Komisyon, Uyuşmazlık Mahkemesi'nin, adli ve idari mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili olmasını karar bağladı.
Kabul edilen diğer fıkralara göre, Uyuşmazlık Mahkemesi'nin kuruluşu, üyelerinin nitelikleri ve seçimleri ile işleyişi kanunla düzenlenecek. Mahkeme, kendi üyeleri arasından bir kişiyi 2 yıllığına salt çoğunlukla başkan seçecek.
Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında, Anayasa Mahkemesi'nin kararı esas alınacak.
Komisyonda daha önce kabul edilen ''Avukatlık Mesleği ve Barolar'' maddesinde de değişikliğe gidildi.
Savunmanın, yargının kurucu unsurlarından ve bağımsız olduğu konusunda uzlaşma sağlayan komisyon, avukatlığı, ''kamu hizmeti niteliğinde bir serbest meslek'' olarak tanımladı.
CHP ve BDP, yargı ve yönetim mercilerinde hak arama ve savunma için temsilin, avukatlar aracılığıyla sağlanmasını önerdi.
Avukatların, üstlendikleri davalarda delil toplama yetkisine sahip olduğu; yabancı avukatlık kuruluşlarının, karşılıklılık ilkesine bağlı olarak ancak yabancı hukuk ve milletlerarası hukuk konularında danışmanlık hizmeti verebilmesi de komisyonda karara bağlandı.
Baroların seçimleri, yönetimleri ve çalışmalarının, demokratik ilkelere uygun olarak kanunla düzenlenmesi; baroların mali ve idari özerkliğini zedeleyecek biçimde denetim yapılamayacağı da komisyon tarafından benimsendi. Barolar ve Türkiye Barolar Birliği'nin mali ve idari saydamlığına ilişkin usul ve esasların kanunla düzenlenmesinde mutabakat sağlandı. Ancak bu düzenlemelerin, ''Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları'' maddesinde ele alınması halinde, bu madde başlığından çıkarılması da kararlaştırıldı.
CHP ayrıca, ''Avukatlık mesleğine kabul, mesleğe hazırlama, mesleğin yerine getirilme koşulları ve disiplin kurallarının saptanmaları konularında barolar ve Türkiye Barolar Birliği; sınav ve mesleki etik kurallarının saptanmaları konularında ise Türkiye Barolar Birliği yetkilidir'', BDP ise ''Avukatlık mesleğine kabul, mesleğe hazırlama, mesleğin yerine getirilme koşulları ve disiplin konularında barolar yetkilidir'' önerilerinde de bulundu.
AK Parti, anayasada ''Savunma, yargının kurucu unsurudur ve bağımsızdır'' hükmünün, özellikle yargı bölümünde yer almasını gerekli ve yeterli gördüğünü dile getirdi.
