Dünyada Cemaat’i en iyi incelemiş isimlerden biri, hatta kimilerine göre ilki Utah Üniversitesi Siyasal Bilgiler Bölümü’nden Prof. Dr. Hakan Yavuz... Yavuz, bir dönem Cemaat’e yakın durmuş, Fethullah Gülen ile defalarca mülakat yapmış, 2000’li yılların sonunda ise Hürriyet’te yayımlanan üç açıklamayla net bir mesafe koymuş biri. Cemaat’le ilgili ilk uluslararası akademik çalışmayı yaptı. İkinci kitabı Oxford Üniversitesi Yayınları’ndan çıktı. Kendisiyle FETÖ’nün son durumunu ve Türkiye’de bu yapıları yaratan toplumsal ahlak sorununu konuştuk.

FETÖ darbeyle neyi amaçladı?

- Bu, siyasal İslam, yani AK Parti ile sosyal İslam’dan beslenen Cemaat arasındaki iktidar kavgasının silahlı şekilde devamı. Amaç AK Parti hareketinin kurucusu ve sembolü Sayın Cumhurbaşkanı’nı ortadan kaldırmaktı. 17-25 Aralık’ta yarım kalan işin devamıydı. Türkiye’yi -büyük oranda Amerika ve Batı beklentilerini karşılayacak şekilde- yeniden yapılandıracaklardı. Bir ‘altın nesil diktatörlüğü’ inşa edilecekti. ‘Altın subaylar’ın emekli edilme endişesiyle darbe erkene alındı. Hedef, şeriat ya da İslamcı bir rejim değil, gücü tekelleştirmekti.

Gülen’in bizzat örgütlediği kesin mi?

- Bu sorunuza “Evet” dedirtecek kadar ‘kesin deliller’ yok. Ama ordudaki sempatizanlarının yaptığı konusunda var. Fethullah Gülen “Bana sempatizan olanlar yapmış olabilir ama ben emir vermedim” demeye getirdi. Böylesine derin sonuçları olacak bir darbenin, o onaylamadan yapılması mümkün değil. Ama bunun bir Amerikan mahkemesinde ispat edilmesi çok zor. Elimizde yazılı veya sözlü bir emir kaydı henüz yok.

Örgüt nasıl böyle iz bırakmadan hareket edebiliyor?

- Cemaat’in ‘görünmeyen yüzü’ hep kapalı kaldı, sosyolojik hiçbir çalışma yapılmadı. Bu gizli yönünü, itaatkâr yapısına dayanarak ‘Opus Dei’ye benzetirim. Bu karanlık tarafı açmak isteyenlerin başına büyük çoraplar örüldü. Hep kapalı devre çalıştı.

Nasıl?

- Gazeteciler, öğretmenler, doktorlar, polisler, ordu, avukatlar, yargıçlar gibi meslek gruplarına göre halkalar var. Bu halkaların içinde dikey ve yatay bir ilişki ağı işliyor. Halkalar arası ilişkileri düzenleyen ‘imamlar’ var. Ama üç halka, gizli ve tepeye yani Gülen’e bağlı. Bunlar polis, ordu ve mali konular. Hoca’nın en yakınındakiler bile bu üç halkadaki gelişmeleri bilmez. Hoca hayat hikâyesi ‘Küçük Dünyam’da hep tedbirli olmayı, gizlenmeyi vurgular. Sonraları Cemaat’in Ankara’daki kılavuzu Polis Akademisi oldu, kriminal işlerle iç içe geçti. Kılavuzu polis olan hareketin burnu kriminal işlerden, dinlemelerden, şantajlardan çıkmadı.

 GÜLEN’İN KOMİTACISI SUAT YILDIRIM’DIR

 Karar alıcılar, tepe yöneticiler kim?

- Her halka değişen koşullara göre önem kazanır ve o halkanın imamının prestiji artar. Türkiye yapılanmasında en önemli isimler: Harun Tokak, Mustafa Yeşil, Mustafa Özcan, Ekrem Dumanlı ve Hidayet Karaca oldu. Ama o üç halka doğrudan Gülen’e bağlı kaldı. Adil Öksüz (Hava Kuvvetleri İmamı olduğu düşünülüyor) direkt Gülen’e bağlıdır. Hareket içinde tanınmaz. Tanınan, Adil Öksüz’ün hocası İlahiyat Profesörü Suat Yıldırım’dır. Şimdi ABD’de yanında ve hareketin komitacısı o. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ni kafasına göre şekillendirdi. Adil Öksüz’ü oraya  aldı. Hareket içinde en karanlik kesim ilahiyat kökenlilerdir.

Neden?

- Türkiye’de basit bir varsayım var: Dindar insan, ahlaklı ve güvenilirdir. Bu kılıfla tüm kirli işleri bunlar yapmıştır. İslamiyetin içi boşaltıldı. İktidar mücadelesinde araç haline getirildi. Piyasanın yarışmacı, siyasetin kazanma hedefleri içinde yok edildi. Her üniversitede ilahiyat fakültesi var. Akademiye katkıları nedir? Camilerin, bu fakültelerin artmasına paralel bir ahlaksızlaşma ve yozlaşma yaşadık. Din; ahlaklı olmak için yeterli zemin sunmuyor. Merhamet ve hoşgörü adına yola çıkan Gülen Cemaati’nin geldiği noktayı anlamak için Umberto Eco’nun ‘Gülün Adı’ romanını yeniden okumalı.

Ne demiş Eco?

- Katolik rahiplerin bir dava uğruna nasıl canileştiklerini, masum insanları rahatça öldürdüklerini anlatır. Dava adamı, davasına teslim olur. Eleştirel düşünceyi ve kuşkuyu düşman görür. Dava adamı değil, eleştiren ve şüpheci bir nesil yetiştirmemiz lazım. ‘Abiler’in çoğu ilahiyatçı ama ahlâki kaygılardan sıyrılmış. Türkiye’nin sorunu ahlak meselesidir. Cemaat’in geldiği nokta, bu hasta yapımızın dışavurumu.

Darbeyi de ilahiyat kökenliler örgütledi yani...

- Son derece gizli bir örgütlenme. Adlarını belki hiçbir zaman bilemeyeceğimiz imamların işi. Tabii odağında Genelkurmay Personel Başkanı Korgeneral İlhan Talu ile Personel Plan Yönetim Başkanı Tuğgeneral Mehmet Partigoç görülüyor. Ama bence generallerin hepsi Fethullahçı değildi. 15 Temmuz darbesi orduda biriken gazın Fethullahçı subaylar tarafından patlatılmasıdır.

İtirafçı bir subay “FETÖ’nün yeni hedefi Cumhurbaşkanı Erdoğan’a suikast yapmak” dedi. Bu mümkün mü?

- Ordudan ve polisten atılan onbinlerce insan var. Kaybedecek bir şeyleri kalmamış... Bu tip insanlar deli mayın gibidir. Önümüzdeki yıllar büyük gerilimlere gebe. Güvenlik sektörü çökmüş, yargı büyük hasar almış... Ortalıkta fedai olacak çok adam var.

CIA, ABD bu işin içinde mi? Sürekli adı geçen iki eski CIA görevlisi Graham Fuller’ı ve Henri Barkey’i tanıyorsunuz. İlgileri olabilir mi?

- İkisini de iyi tanırım. Fuller, Türkiye’yi uzun yıllar izledi, güzel çalışmalar yaptı. Ama artık ABD’de değil, Kanada’da yaşıyor. Türkiye’yi yıllardır takip edemeyen, yanlış okumalar yapan bir analizci. Kendisine büyük paye vermek tamamen komploculuk... Henri Barkey, yıllardır konuşmadığım yarı istihbaratçı, yarı akademisyen... Ne akademide ne siyasi alanda etkisi var. Darbe gecesi Türkiye’de olduğunu okudum, basında yazılanlar dışında bilgim yok. ABD’nin eski Ankara Büyükelçisi James Jeffrey, Fuller’in ‘ahmak’ olduğunu söyledi. Açıkçası çok yanlış bir sıfat değil. Bu ikisini bir kenara bırakalım ama ABD’deki bazı kesimler darbenin başarısız olmasına çok üzüldü, darbe sırasında hemen tavır koymayarak kötü bir sınav verdi.

İade ederler mi Gülen’i?

- Türkiye’nin iyi bir dosya hazırladığını Türk basınından okudum. Ama Wall Street Journal’da Devlin Barrett ve Adam Entous ‘iddiaların bol ama verilerin zayıf’ olduğunu yazdı. Türkiye’nin siyasi tavrı ve dosyanın hukuki içeriği önemli.